Buyback là gì? Tìm hiểu Buyback và Burn trong Crypto
Buyback là gì?
Buyback là cơ chế mà một công ty hoặc dự án sử dụng lợi nhuận, quỹ dự trữ hoặc nguồn vốn huy động được để mua lại token/cổ phiếu của chính mình đang lưu hành trên thị trường.
Trong tài chính truyền thống, buyback được áp dụng với cổ phiếu: doanh nghiệp mua lại cổ phiếu để giảm số lượng đang lưu hành, qua đó tăng giá trị trên mỗi cổ phần, hỗ trợ giá cổ phiếu và tạo thêm lợi ích cho cổ đông còn lại.
Trong crypto, buyback có cơ chế tương tự nhưng đặc điểm minh bạch hơn nhờ blockchain. Các dự án thường trích một phần doanh thu từ phí giao dịch, staking reward hoặc lợi nhuận hệ sinh thái để mua lại token trên sàn, đôi khi kết hợp với burn (đốt token) để loại bỏ vĩnh viễn khỏi lưu thông.
Buyback không chỉ giúp quản lý nguồn cung token mà còn ảnh hưởng đến giá và xây dựng niềm tin cộng đồng, khiến nó trở thành công cụ quan trọng trong thị trường crypto.
Burn token là gì?
Burn token là quá trình loại bỏ vĩnh viễn một lượng token khỏi lưu thông, nhằm giảm tổng cung. Cách phổ biến nhất là chuyển token đến một địa chỉ ví đặc biệt (ví dụ: địa chỉ 0x000…dEaD trên Ethereum) mà không ai có private key để truy cập, khiến số token này không thể được sử dụng lại.
Trong crypto, việc burn token thường được thực hiện bằng smart contract để đảm bảo tính minh bạch, cho phép cộng đồng kiểm chứng trực tiếp trên blockchain.
Mục đích chính của cơ chế này là giảm áp lực lạm phát, tạo sự khan hiếmvà qua đó hỗ trợ giá trị dài hạn cho token. Một số dự án còn thiết kế burn tự động dựa trên phí giao dịch hoặc doanh thu, điển hình như cơ chế EIP-1559 của Ethereum, nơi một phần phí gas được đốt vĩnh viễn sau mỗi giao dịch.
Kết hợp hai khái niệm trên với nhau, buyback và burn hướng đến việc giảm tổng cung hoặc cung hiện hành của token, tạo hiệu ứng giảm phát nhằm đẩy giá tăng.
Tại sao các dự án crypto triển khai Buyback và Burn?
Buyback và burn được nhiều dự án lựa chọn như một công cụ quản lý cung – cầu, đồng thời củng cố niềm tin cộng đồng. Các mục tiêu chính thường bao gồm:
Tăng giá trị token
Ý nghĩa cốt lõi của buyback và burn nằm ở khả năng nâng cao giá trị token. Bằng cách giảm số lượng token đang lưu hành, các dự án tạo ra sự khan hiếm, điều này có thể đẩy giá lên nếu nhu cầu giữ nguyên hoặc tăng.
Chẳng hạn, một dự án có 1 tỷ token có thể đốt 10% nguồn cung, để lại 900 triệu token. Nếu nhu cầu không đổi, việc giảm cung có thể làm giá tăng, mang lại lợi ích cho người giữ và thu hút nhà đầu tư mới. Cơ chế này còn là động lực dài hạn, khuyến khích mọi người giữ token thay vì bán, kỳ vọng giá trị tương lai sẽ cao hơn, đặc biệt trong bối cảnh thị trường biến động như năm 2025.
Cải thiện niềm tin và hình ảnh dự án
Ngoài lợi ích tài chính, buyback và burn còn giúp cải thiện uy tín và niềm tin của dự án. Với sáng kiến “Project Crypto” của SEC ban hành ngày 01/08/2025 yêu cầu minh bạch hơn trong cách quản lý token, các dự án thực hiện đốt token công khai cho thấy tình hình tài chính lành mạnh và cam kết với cộng đồng.
Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thị trường từng bị ảnh hưởng bởi lừa đảo và chiêu trò bơm giá. Việc đốt token công khai chứng minh đội ngũ không tích trữ token cho lợi ích cá nhân, tạo cảm giác công bằng và củng cố niềm tin từ nhà đầu tư.
Hỗ trợ ổn định thị trường
Hơn nữa, chiến lược này hỗ trợ ổn định thị trường bằng cách giảm tác động từ những đợt bán tháo lớn. Trong thị trường bearish hoặc khi giá đột ngột giảm, một đợt buyback đúng lúc có thể hấp thụ lượng token dư thừa, ngăn chặn giá lao dốc và bảo vệ giá khỏi sự thao túng của các "cá voi".
Phân phối lại giá trị
Một lợi ích quan trọng khác là phân phối lại giá trị cho cộng đồng. Khác với các công ty truyền thống có thể giữ lại lợi nhuận từ buyback, các dự án crypto thường dùng burn để chia sẻ tài sản với holder.
Chẳng hạn, lợi nhuận từ phí giao dịch hoặc tăng trưởng hệ sinh thái có thể được dùng để mua lại token, và việc đốt token này giống như phần thưởng cho những người ủng hộ trung thành. Cách tiếp cận này không chỉ tăng cường sự gắn kết cộng đồng mà còn đồng bộ hóa lợi ích giữa đội ngũ dự án và người dùng.
Cơ chế hoạt động của Buyback và Burn
Quy trình hoạt động của buyback và burn có thể bao gồm ba bước chính, cụ thể.
Đầu tiên là việc huy động nguồn vốn, thường lấy từ doanh thu của dự án như phí giao dịch, phần thưởng staking hoặc quỹ dự trữ. Chẳng hạn, BNB Chain dành 20% lợi nhuận hàng quý để mua lại BNB, trở thành mô hình tiêu chuẩn trong ngành.
Khi đã có vốn, dự án tiến hành mua token (buyback) từ thị trường mở, có thể qua sàn tập trung như Binance hoặc sàn phi tập trung như Uniswap, tùy thuộc vào chiến lược và nhu cầu thanh khoản.
Bước cuối cùng là đốt token (burn), nơi các token đã mua được chuyển vào ví "chết" hoặc hủy bỏ bằng smart contract, loại bỏ chúng ra khỏi lưu thông vĩnh viễn.
Trong quy trình trên, công nghệ đóng vai trò quan trọng, với smart contract là trung tâm để đảm bảo minh bạch và tự động hóa. Cách tiếp cận này lấy cảm hứng từ bản nâng cấp EIP-1559 của Ethereum, vốn đã đốt hơn 4.6 triệu ETH kể từ tháng 8/2021. Nhờ on-chain xác nhận, mọi hoạt động buyback và burn đều có thể được cộng đồng kiểm chứng trực tiếp, củng cố niềm tin và minh bạch trong quản trị tokenomics.
Trong thị trường crypto, tác động của buyback và burn đến tokenomics là rất lớn. Việc giảm cung lưu hành có thể biến token từ trạng thái lạm phát sang giảm phát, đồng thời điều chỉnh tốc độ phát hành mới. Điều này giúp dự án kiểm soát tốt hơn cấu trúc kinh tế của token, nhất là trong bối cảnh thị trường biến động và đòi hỏi sự linh hoạt cao.
Tuy nhiên, hiệu quả của buyback và burn còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: quy mô, tần suất và bối cảnh thị trường. Một sự kiện lớn như BNB Burn lần thứ 32, khi gần 1.6 triệu BNB bị loại bỏ, có thể tạo hiệu ứng mạnh trong thị trường bullish. Nhưng trong giai đoạn bearish, cùng một cơ chế có thể chỉ mang tính kỹ thuật, ít tác động đến giá trong ngắn hạn, dù vẫn duy trì vai trò quản lý cung ứng dài hạn.
Một số ví dụ thực tế về Buyback và Burn
BNB Chain (BNB)
BNB, token gốc của hệ sinh thái BNB Chain, từ lâu đã là hình mẫu tiêu biểu cho mô hình buyback và burn trong ngành crypto. Lần đốt gần đây nhất với tổng cộng 1,595,599.78 BNB, tương đương 1.024 tỷ USD được loại bỏ khỏi lưu thông.
Đây là một phần của cơ chế Auto-Burn, được triển khai từ BEP-95, sử dụng phí giao dịch từ BNB Chain để mua lại và đốt BNB thông qua các smart contract minh bạch, nhằm giảm nguồn cung ban đầu từ 200 triệu token xuống còn 100 triệu theo kế hoạch dài hạn.
Tính đến ngày 07/09/2025, giá BNB dao động quanh mức 598 USD trong khi TVL của BNB Chain đạt 6.7 tỷ USD. Hệ sinh thái BNB Chain, với các ứng dụng DeFi và NFT, tiếp tục hỗ trợ giá trị token, dù TVL đã giảm so với đỉnh 10 tỷ USD vào năm 2021. Vì đang ở giữa quý III/2025, đợt đốt tiếp theo (lần thứ 33) dự kiến sẽ diễn ra vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10.
Hyperliquid (HYPE)
Hyperliquid sử dụng 97% doanh thu từ phí giao dịch (bao gồm phí từ giao dịch phái sinh và spot, cũng như phí đấu giá danh sách token qua HIP-1) để buyback lại HYPE trên thị trường mở thông qua Assistance Fund (AF).
Các token HYPE buyback đó được gửi đến một địa chỉ ví không thể truy cập để loại bỏ vĩnh viễn khỏi lưu thông. Cơ chế này làm giảm cung lưu hành xuống chỉ còn 270 triệu HYPE trong tổng cung tối đa 1 tỷ HYPE.
Ngày 3/9/2025, Hyperliquid mua lại gần 50,000 HYPE trị giá hơn 2 triệu USD, chiếm 99% doanh thu ngày đó. Cơ chế mua lại liên tục này tạo áp lực mua xuyên suốt, ổn định giá HYPE trong giai đoạn điều chỉnh và hỗ trợ xu hướng tăng khi thị trường phục hồi. Nhờ đó mà HYPE đã tăng 960% trong vòng một năm, đạt đỉnh 51 USD vào cuối tháng 8 và hiện giao dịch quanh 46 đô.
MakerDAO (MKR)
MakerDAO vận hành stablecoin DAI (nay là USDS trong hệ sinh thái Sky) và sử dụng token quản trị MKR (hoặc SKY sau chuyển đổi). Chương trình buyback and burn của MakerDAO là một chiến lược giảm phát nhằm giảm nguồn cung lưu hành MKR/SKY, từ đó tăng giá trị token thông qua áp lực khan hiếm.
Cơ chế này sử dụng doanh thu dư thừa từ phí ổn định (lãi suất từ các khoản vay DAI/USDS), lợi tức từ tài sản thế chấp như trái phiếu kho bạc Mỹ (hơn 2 tỷ USD, lợi suất 5%), và các hoạt động DeFi khác để mua lại MKR từ thị trường mở, chủ yếu qua cặp DAI-MKR trên Uniswap. Các token mua lại được gửi đến một ví không thể truy cập (như 0x000...dEaD), bị đốt vĩnh viễn, làm giảm cung lưu hành.
Đọc thêm: Phân tích cú "lột xác" từ MakerDAO đến Hệ sinh thái Sky: Kế hoạch Endgame bắt đầu?
Từ tháng 7/2023, MakerDAO triển khai Smart Burn Engine (SBE), tự động hóa quá trình mua lại và đốt khi quỹ dư thừa vượt 50 triệu USD. Trong 24 giờ đầu, SBE đã mua lại 230,000 USD MKR, và đến năm 2025, chương trình chi trung bình 15 triệu USD/tháng (1% nguồn cung), với tổng cộng 2.2% nguồn cung MKR bị đốt.
Năm 2025, sau khi chuyển đổi sang SKY, MakerDAO phân bổ 1 triệu USD USDS/ngày (khoảng 365 triệu USD/năm) để mua lại và đốt SKY. Ngoài ra, việc stake SKY (với lợi suất 7-8%) và ra mắt SubDAO (như Solana Star) cùng token SPK (phần thưởng 250 triệu USD trong 2 năm) làm tăng nhu cầu token, hỗ trợ giá dài hạn.
Tác động đến giá của cơ chế này rất rõ rệt. Sau khi SBE ra mắt (7/2023), giá MKR tăng 28% trong một tuần, đạt 1,200 USD, vượt trội so với mức giảm 4.6% của thị trường chung. Từ đầu năm 2023 đến 2025, MKR/SKY tăng 270%, vượt 46% so với Bitcoin và 70% so với Ethereum, nhờ áp lực mua từ SBE và thanh khoản cải thiện trên Uniswap.
Terra/LUNA (mô hình thất bại)
Terra/LUNA là một ví dụ điển hình về thất bại trong việc quản lý buyback và burn. Vào năm 2022, Terra đã triển khai cơ chế burn LUNA để ổn định stablecoin UST, nhưng khi UST mất peg, hơn 6.5 tỷ USD giá trị LUNA bị đốt trong nỗ lực cứu vãn, dẫn đến sụp đổ hoàn toàn.
Đọc thêm: Stablecoin chứng kiến sự biến động mạnh, đế chế Terra sụp đổ
Đến năm 2025, phiên bản mới Terra 2.0 đã khởi động lại với kế hoạch buyback và burn thận trọng hơn, đốt 50 triệu LUNA mới (giá trị khoảng 10 triệu USD) từ tháng 5/2025. Tuy nhiên, giá LUNA vẫn lẹt đẹt, hệ sinh thái gần như đã chết, cho thấy việc thiếu dòng doanh thu ổn định và kế hoạch burn không khả thi có thể dẫn đến thảm họa như thế nào.
Ưu điểm và hạn chế của Buyback và Burn
Ưu điểm của Buyback và Burn
Những ưu điểm của buyback và burn thể hiện rõ ở khả năng nâng cao giá trị token và niềm tin nhà đầu tư. Khi giảm cung token, dự án có thể tạo câu chuyện tăng trưởng thu hút vốn mới, như sự phát triển dài hạn của BNB là ví dụ điển hình.
Chiến lược này còn thúc đẩy tính minh bạch, đặc biệt dưới áp lực quy định của SEC năm 2025, yêu cầu báo cáo thông tin chi tiết, giảm nguy cơ thao túng.
Hạn chế của Buyback và Burn
Tuy nhiên, chiến lược này không tránh khỏi nhược điểm. Chi phí cao của buyback đòi hỏi dòng doanh thu ổn định, một thách thức với các dự án thiếu cơ sở tài chính vững chắc.
Ngoài ra tác động của buyback and burn có thể ngắn hạn; một đợt đốt nhỏ không đủ vực dậy giá trong thị trường bearish và rủi ro pháp lý từ SEC ngày càng tăng.
Tóm lại, buyback và burn là một chiến lược cốt lõi trong thế giới crypto, cung cấp cách quản lý nguồn cung token, nâng cao giá trị và ổn định thị trường. Các mục tiêu chính như tăng giá, xây dựng niềm tin và gắn kết cộng đồng được thể hiện rõ qua các trường hợp thành công như BNB, MakerDAO và Hyperliquid.
Đối với nhà đầu tư, chìa khóa nằm ở việc nghiên cứu kỹ lưỡng: hiểu rõ tokenomics, theo dõi thông báo đốt và cập nhật tình hình pháp lý để tận dụng cơ hội và tránh rủi ro trong những năm tiếp theo.