Hệ sinh thái Solana Q1/2024, mong chờ gì thời gian tới

Ý chính

• Solana đã có cú chuyển mình mạnh mẽ sau vụ sụp đổ của FTX.
• Solana có nhiều hướng tiếp cận khác biệt để cải thiện các yếu tố ở cả trong và ngoài mạng lưới.
• Solana hiện tại đã có đầy đủ những mảnh ghép cơ bản trên hệ sinh thái. Hệ đang nhắm tới việc tạo ra những điểm độc đáo mà chỉ có thể tìm thấy trên Solana.
• Tuy phát triển mạnh mẽ nhưng có những nhánh trong hệ sinh thái đang chững lại thậm chí thụt lùi.
• Một vài dự phóng liên quan tới xu hướng hiện tại và tương lai của Solana.

Hồi sinh từ tro tàn

Tháng 11 năm 2022, sàn FTX sụp đổ. Sự việc này ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái Solana, giá SOL giảm hơn 50% và chạm mốc $10/SOL. Hậu quả tiếp tục lan sang các dự án khác trong hệ sinh thái khi có nhiều dự án để tiền gọi vốn trên sàn FTX. Hình ảnh của Solana lúc đó chạm đáy, người dùng dần rời bỏ hệ sinh thái. Thậm chí nhiều dự án hàng đầu cũng không lạc quan về tương lai của Solana. Ví hàng đầu trên Solana là Phantom tập trung hỗ trợ multi-chain, bộ sưu tập PFP hàng đầu lúc đó là Degods và y00ts cũng rời Solana để qua Polygon và Ethereum.

Tuy nhiên như đã trình bày ở bài tổng quan về hệ sinh thái Solana Q1/2023, trong giờ phút đen tối đó, foundation của Solana vẫn tiếp tục cải tiến nền tảng để mạng lưới mượt mà hơn. Vẫn còn có nhiều sản phẩm đang được ấp ủ phát triển trên hệ sinh thái.

Và quả thật, Solana đã có cú chuyển mình mạnh mẽ, token SOL tăng trưởng nhanh trong thời gian ngắn. Hàng loạt dự án xuất hiện mang tới làn gió mới và thu hút người dùng quay trở lại hệ sinh thái. Hiện tại, Solana là một trong những hệ sinh thái hàng đầu thị trường crypto tính theo vốn hoá thị trường và giá trị tài sản khoá (TVL).

Điểm nổi bật của Solana

Sự khác biệt về nền tảng

Với sự khác biệt trong thiết kế nền tảng, Solana có tốc độ xử lý giao dịch tức thì với chi phí gần bằng 0. Đây là lợi thế của hệ sinh thái trong việc thu hút người dùng mới cũng như giữ chân người dùng cũ. Phần lớn người dùng sẽ không chấp nhận việc tốn $50-$100 cho một lệnh swap trên Ethereum, thậm chí là $1-$2 trên các layer 2.

Tuy nhiên, việc có phí giao dịch thấp khiến tình trạng spam thường xuyên xảy ra khiến mạng lưới tắc nghẽn. Người dùng có thể nhận rõ điều này mỗi khi Solana có sự kiện hot như claim airdrop $JUP, mint NFT Mad Lads,...

Cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng: lợi thế về tốc độ và phí của Solana đang ngày càng bị thu hẹp. Sự cải tiến của các layer 1 mới như Aptos, SUI, Ton blockchain và các layer 2 - trong bối cảnh nâng cấp Dencun vừa diễn ra, giúp phí giao dịch trên các layer 2 giảm đáng kể.

*Lưu ý: Con số trên thay đổi dựa vào tuỳ vào tình hình thị trường và chỉ nên dùng để tham khảo

Foundation của Solana nhận thức rõ điều này và đang đưa ra các giải pháp để cải thiện nền tảng. Họ là blockchain sau Ethereum có hai client: Solana Labs client, Jito client (Jito Labs) và chuẩn bị có hai client mới: Firedancer và Sig. Firedancer được phát triển bởi Jump crypto với khả năng xử lý được 1 triệu TPS ở điều kiện thử nghiệm (Solana Labs là 55,000 TPS). Sig được phát triển bởi Syndica, được tối ưu để đọc RPC. Bên cạnh đó, light client như TinyDancer cũng đang được phát triển và có thêm nhiều cập nhật khác như priority fee để tránh tình trạng spam mạng lưới,...

Sự khác biệt về cách tiếp cận

Ngoài việc cải thiện nền tảng, Solana còn liên tục tổ chức các sự kiện như Hackathons, Hacker House để giữ lửa cho cộng đồng. Tính đến thời điểm hiện tại, Solana đã tổ chức 8 hackathon và 3 tour hacker house, mỗi tour tổ chức ở nhiều nước trên thế giới. Đây cũng là điểm nổi bật của hệ sinh thái khi foundation luôn tìm kiếm cách để cải thiện các yếu tố ở trong và ngoài mạng lưới.

Các thông số đáng chú ý

Solana hiện có 1706 validators tập trung chủ yếu ở Châu Mỹ và Châu Âu.

Việc Alameda Research và FTX nắm một lượng lớn token SOL là một trong những yếu tố khiến nhiều nhà đầu tư e ngại. Theo báo cáo từ Solana Foundation, Alameda Research và FTX còn hơn 20 triệu $SOL được mở khóa hàng tháng cho đến năm 2028. Hơn 7.5 triệu $SOL khác sẽ được mở khóa vào tháng 3 và tháng 5 năm 2025.

Cần lưu ý vào năm 2023, trong đợt $SOL tăng giá, FTX đã chuyển 103.5 triệu $SOL lên Binance và Coinbase. Thời điểm hiện tại, theo số liệu on-chain, lượng $SOL còn lại trên các địa chỉ ví FTX không đáng kể. (Ví FTX 1, 2, 3)

Xu hướng nổi bật

Solana là một trong những hệ sinh thái có nhiều biến động nhất thị trường crypto. Hệ đã trải qua những giờ phút đen tối nhất sau vụ sụp đổ của FTX khiến nhiều dự án rời bỏ. Tuy nhiên, nhờ các sự kiện Hackathons, Hacker House, Solana thu hút thêm nhiều nhà phát triển và các dự án mới. Việc này giúp giữ lửa cho toàn hệ sinh thái. Khoảng thời gian cuối năm 2023 và đầu 2024 là giai đoạn những sự nỗ lực của Solana được đền đáp.

• Meme coin $BONK tăng trưởng mạnh mẽ khởi đầu cho xu hướng meme trên Solana.
• Các dự án Depin chuyển sáng Solana blockchain vì sự thuận lợi ở mặt nền tảng.
• Các dự án hàng đầu lần lượt ra token. Airdrop khổng lồ từ $JTO khởi động cho xu hướng point trên hệ sinh thái, từ đó giúp Solana thu hút được càng nhiều giá trị hơn.
• Solana mobile thành công trở lại sau thời gian dài ế hàng và phiên bản Solana mobile 2 mới nhận được hơn 100 nghìn đơn đặt hàng trong một tháng.

Fundraising

Việc gọi vốn trên hệ Solana dần nóng trở lại với giá trị các khoản đầu tư tăng dần. Các nhánh dự án gọi vốn đa dạng từ cơ sở hạ tầng cho đến các nhánh khác như: sàn phái sinh, game, NFT,...

Hệ sinh thái Solana

Solana hiện tại đã có đầy đủ những mảnh ghép cơ bản trên hệ sinh thái. Hệ đang nhắm tới việc tạo ra những điểm độc đáo mà chỉ có thể tìm thấy trên Solana, từ đó giúp duy trì và củng cố vị thế của mình trên bản đồ blockchain.

Tổng giá trị tài sản khoá trên hệ tăng mạnh từ 500 triệu USD trong tháng 10 năm 2023 lên hơn 4 tỷ đô vào cuối tháng 3 năm 2024.

*Lưu ý: TVL từ việc deposit token qua lại thông qua các dự án liquid staking không được tính trong tổng TVL kể trên.

1/ DEX

Khối lượng giao dịch trên Solana tập trung chủ yếu ở 3 AMM là Raydium, Meteora và Orca.

Tận dụng lợi thế tốc độ nhanh và chi phí rẻ của blockchain Solana, những dự án dex orderbook cũng được ra mắt. Mặc dù khối lượng giao dịch trên nhóm dự án này hiện tại chưa quá cao, nhưng so sánh với thời gian ra mắt thì vẫn tương đối khả quan.

Một điểm khác biệt trên Solana là phần lớn người dùng tiến hành giao dịch thông qua dex aggregator Jupiter. Dự án này sẽ tổng hợp giá từ nhiều sàn và đưa ra lựa chọn swap tối ưu nhất cho người dùng. Do đó nếu có chiến lược hợp lý, các dex mới hoàn toàn có thể tăng khối lượng giao dịch mà không cần quá nhiều incentive. Tác giả bài viết này đã nhiều lần swap các cặp giao dịch mà route tối ưu nhất đến từ các dự án như Saros, Phoenix thay vì Raydium, Orca.

Trong cuộc đua đầy cạnh tranh này, mỗi dex lại có chiến thuật khác nhau để thu hút khối lượng giao dịch. Bên cạnh chiến dịch thông thường là chạy các chương trình liquidity mining để tăng thanh khoản cho pool, các dự án còn áp dụng nhiều chiến thuật như tối ưu thanh khoản cho một đối tượng swap nhất định (Meteora, Phoenix, Orca), chạy chương trình point (Backpack exchange) hay hỗ trợ cho một cặp giao dịch mà các sàn khác không có.

Trước đây vài tuần, có thời điểm TVL của Raydium gần bị đuổi kịp bởi Meteora. Sau đó, Raydium liên tục hỗ trợ cho các token meme như $BOME, $SLERF,... Với việc các token meme tăng trưởng chóng mặt, dòng tiền quay trở lại Raydium và sàn vẫn giữ vững vị trí sàn Dex đứng đầu Solana.

2/ Liquid Staking

Thời điểm dự án liquid staking (Jito) airdrop token $JTO cho người dùng được coi là điểm bùng nổ khiến dòng tiền đổ về Solana. Ai cũng muốn nhận được airdrop trị giá vài chục nghìn USD từ số vốn vài chục USD. Điều này kích thích người dùng sử dụng các dự án trên Solana. Airdrop $JTO cũng là ngòi nổ cho xu hướng chạy chương trình point của các dự án trên Solana, từ đó thu hút dòng tiền nhiều hơn.

Hiện tại thay vì chỉ hold SOL, người dùng hold LST của SOL còn nhận được thêm yield hoặc airdrop trong tương lai, do đó thông số ở mảng LST tương đối tốt. Với chi phí thấp của Solana, người dùng vốn nhỏ cũng có thể dễ dàng swap LST sang SOL nếu cần.

3/ Lending

Lending là một trong những mảng hiếm hoi chậm phát triển trên Solana. Hầu hết các dự án Lending đã không cập nhật trong một khoảng thời gian. Xét riêng hai dự án có thông số cao nhất hiện tại là Marginfi và Solend, TVL phần lớn đến từ LST và chạy chương trình point. Thậm chí, Solend còn thông báo chuyển sang blockchain SUI.

Nguyên nhân cho điều này tới từ việc không đủ incentive cho người dùng khi khả năng tối ưu hiệu quả sử dụng vốn không bằng các nhánh khác trên Solana. Các dự án lending cũng đi đến ngõ cụt khi không phát triển thêm được sản phẩm nào mới.

Vay và cho vay vẫn là nhu cầu cần thiết của một hệ sinh thái phát triển. Hy vọng trong tương lai chúng ta có thể thấy các mô hình lending phù hợp hơn trên Solana.

4/ Derivative

Với chi phí rẻ và tốc độ xử lý nhanh, Solana tương đối phù hợp để phát triển các sản phẩm giao dịch phái sinh vốn yêu cầu người dùng phản ứng nhanh và giao dịch nhiều. Drift Protocol là sàn giao dịch phái sinh hàng đầu trên Solana. Vị thế này ngày càng được củng cố khi Drift ra mắt chương trình point và thông tin gọi vốn lớn.

Tuy nhiên sự xuất hiện của sàn phái sinh Jupiter gần đây có khả năng thay đổi vị trí đứng đầu của Drift. Jupiter hỗ trợ đòn bẩy cao hơn với trải nghiệm mượt mà, Jupiter cũng có thông báo về đợt airdrop thứ hai và cộng đồng kỳ vọng airdrop này sẽ dành cho những ai giao dịch trên sàn phái sinh Jupiter. Volume của Jupiter đã nhiều lần vượt Drift, tuy nhiên độ biến động cao chứng tỏ khối lượng giao dịch phần lớn đến từ những người săn airdrop sử dụng đòn bẩy lớn để tăng khối lượng giao dịch.

5/ NFT

Sở hữu cộng đồng mạnh mẽ, NFT cũng là mảng nhận được dòng tiền lớn. Dù bị mất phần lớn vốn do để trên sàn FTX, đội ngũ dự án Mad Lads vẫn tiếp tục phát triển trên Solana. Kết quả họ nhận được hoàn toàn xứng đáng. Với đội ngũ uy tín, PFP đẹp và có sản phẩm, Mad Lads đã nghiễm nhiên thay thế chỗ trống Degods và y00ts bỏ lại để trở thành bộ sưu tập hàng đầu trên Solana.

Sự thành công của Mad Lads cũng thúc đẩy nhiều bộ sưu tập PFP NFT tăng trưởng như Tensorians, Claynosaurz,...

Không chỉ Mad Lads thành công nhờ việc không rời bỏ Solana khi những đối thủ khác rời bỏ, NFT marketplace Tensor cũng thành công theo cách tương tự. Lúc sàn Magic Eden tập trung hỗ trợ multi-chain, Tensor tiếp tục tập trung hoàn thiện sản phẩm cho người chơi NFT trên Solana. Người dùng được trải nghiệm thao tác giao dịch NFT mượt mà, trực quan và nhiều tính năng như Raffe, long/short NFT,... Đến hiện tại, khối lượng giao dịch trên Solana của Tensor đã vượt trội hơn so với Magic Eden và trở thành sàn giao dịch NFT được ưa chuộng nhất trên Solana.

Mới đây, Metaplex đã thông báo một chuẩn NFT mới được cho là ưu việt hơn với khả năng giảm 87% phí mint NFT. Nếu chuẩn này được áp dụng, chúng ta có thể thấy nhiều bộ sưu tập NFT mới được ra đời và mở đầu cho một sóng tăng trưởng NFT mới trong tương lai.

6/ Gaming

Mảng gaming trên Solana hiện đang chững lại, các game đã ra mắt hiện chưa thu hút được người chơi và dòng vốn đầu tư vào các dự án game còn thấp. Hiện Solana vẫn chưa có gamehub để người dùng có thể tiếp cận dễ dàng hơn các dự án game. Nhìn tổng quan, các dự án thuộc mảng gaming đang phát triển trên Solana vẫn chưa đủ chất lượng khi so sánh với các hệ sinh thái khác.

7/ DePIN

DePIN là thuật ngữ mô tả các dự án hạ tầng dịch vụ kết hợp với blockchain/ token. Với nền tảng phù hợp, Solana được nhiều dự án DePIN lựa chọn phát triển. Thậm chí, có những dự án chuyển sang Solana từ các blockchain khác.

Trước đây, các dự án tập trung vào khía cạnh kinh tế nhiều hơn so với việc giải quyết nhu cầu thực tế. Hiện tại các dự án DePIN đã được phát triển với mục tiêu tối ưu hiệu quả của blockchain nhiều hơn, tiêu biểu cho nhóm này là Io.net - dự án giúp giải quyết vấn đề GPU của mạng lưới. Đây có thể là tín hiệu tốt của nhánh DePIN khi các dự án dần mang tới hiệu quả thực tiễn chứ không chỉ tập trung vào yếu tố nền kinh tế.

Đọc thêm bài phân tích dự án Helium

8/ Solana Mobile

Phiên bản đầu tiên của Solana Mobile được bán vào cuối năm 2022. Chiếc điện thoại này có một số điểm khác biệt như: được cài đặt sẵn một cửa hàng ứng dụng web3 riêng và những tính năng bảo mật chuyên dụng cho người dùng như seed vault. Tuy nhiên, sản phẩm này đã ế hàng trong một thời gian dài cũng như không thu hút được các nhà phát triển xây dựng ứng dụng cho nó.

Mọi chuyện thay đổi khi giá $BONK tăng trưởng chóng mặt, 30 triệu  token $BONK mà mỗi người mua Solana mobile được airdrop, trở nên đáng giá hơn cả giá trị điện thoại. Nối gót sau đó, rất nhiều dự án airdrop cho người mua khiến sản phẩm này nhanh chóng cháy hàng.

Sau sự thành công của Solana Mobile phiên bản đầu tiên, Solana Foundation thông báo về việc ra mắt phiên bản tiếp theo với giá thành rẻ hơn. Sản phẩm nhanh chóng được đón nhận và thu về hơn 100,000 đơn đặt hàng trước trong vòng 1 tháng.

9/ Meme Coin 

Có thể nói, Meme coin đóng góp rất lớn cho sự tăng trưởng thần kỳ của Solana. Trong đó, $BONK đã hâm nóng lại cộng đồng sau một thời gian dài chán nản. Dự án meme này cũng khuyến khích các sản phẩm khác tăng trưởng theo như Jupiter, Solana mobile,... Về sau những meme coin mới như $WIF, $WEN, $BOME,... ra mắt đã khiến Solana trở thành một nơi thu hút cho dòng tiền ở ngoài hệ sinh thái.

Những người có số vốn nhỏ không thể chơi meme coin trên Ethereum do chi phí đắt đỏ, một lần giao dịch mua bán có thể bằng số tiền vốn. Còn với người có tầm vốn lớn hơn, nếu muốn chơi meme coin, họ cũng cần một hệ sinh thái đủ thanh khoản. Memecoin trên Solana đáp ứng đủ nhu cầu cho cả người có vốn nhỏ và vốn lớn. Nó nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý trên hệ sinh thái này.

Với lượng thanh khoản hiện tại, nếu xu hướng meme coin vẫn tiếp tục thì Solana cũng nghiễm nhiên tăng trưởng theo vì hệ đang là tâm điểm của chú ý và dòng tiền trên thị trường. Tuy nhiên, người dùng cần đặc biệt lưu ý đến tính chất của meme coin. Việc tạo token hiện tại rất dễ dàng và phần lớn các meme coin sẽ trở nên vô giá trị theo thời gian. Thời gian qua, các meme coin trên Solana đã tăng trưởng rất mạnh, nếu như xu hướng này kết thúc, niềm tin không còn, thì giá trị meme coin sẽ giảm rất mạnh so với những token có nền tảng khác.

10/ Các nhánh dự án nổi bật khác

Payment 

Payment là một nhánh đang giúp Solana đến gần hơn với đời sống. Hiện tại đã có nhiều cửa hàng chấp nhận thanh toán bằng Solana Pay, người dùng chỉ cần có ví Solana là có thể quét mã thanh toán tại cửa hàng.

Oracle

Pyth với định hướng phát triển nhắm tới việc tối ưu tốc độ oracle vô hình chung rất phù hợp với định hướng của Solana. Solana tăng trưởng, Pyth cũng theo đó tăng trưởng. Hiện tại Pyth đang có hướng phát triển giống với Chainlink khi có mô hình staking $PYTH. $PYTH holder sẽ nhận được airdrop từ các dự án tích hợp dịch vụ của $PYTH.

Cross-chain bridge 

Wormhole từng chịu thiệt hại nặng nề lên tới 325 triệu USD do bị tấn công trong quá khứ. Nhờ việc gọi vốn thành công từ 225 triệu USD từ các VC như Jump Crypto, Binance Labs,... dự án đã có thể khắc phục hậu quả cho người dùng. Hiện tại, Wormhole đã quay trở lại mạnh mẽ và mới đây mới công bố airdrop giá trị cao cho cộng đồng.

Multisig 

Ở trên Ethereum, chúng ta có thể thấy sự quan trọng của sản phẩm ví multisig khi chúng đóng vai trò thiết yếu để vận hàng một DAO. Ví dụ tiêu biểu là sản phẩm ví SAFE với hơn 124 tỷ đô trị giá tài sản được lưu trữ. Solana nếu muốn phát triển nhánh DAO thì cũng cần một sản phẩm multisig tương tự. Hiện tại hệ sinh thái có Squads với cách hoạt động giống ví Safe. Tuy nhiên sản phẩm sẽ cần được battle test lâu hơn để đảm bảo độ an toàn trước khi người dùng tin tưởng gửi tiền vào đây.

Toàn cảnh hệ sinh thái Solana, mong chờ gì sắp tới?

Game of thrones 

Hiện tại các dự án trên Solana đang dần hình thành những phe, sản phẩm của dự án này sẽ được tích hợp sâu hơn với sản phẩm của dự án khác. Tiêu biểu có thể kể đến các sản phẩm mới của Jupiter được tích hợp từ Meteora, Circuit trading là dự án cung cấp thanh khoản cho Drift Protocol, Tensor là NFT marketplace được tích hợp sâu với ví Backpack, sàn giao dịch chính của NFT Mad Lads cũng là Tensor.

Các liên minh được hình thành, việc này giúp sản phẩm của một bên tối ưu hơn khi so sánh với sản phẩm khác, các dự án đơn lẻ nếu không có cải tiến mới thì sẽ ngày càng khó cạnh tranh trên Solana. Trong tương lai, khi tìm kiếm cơ hội đầu tư tốt và an toàn trên Solana, chúng ta cần phân tích bộ sản phẩn thay vì sản phẩm đơn lẻ. Đây cũng là một điểm tốt giúp cải thiện chất lượng sản phẩm trên Solana.

Các nhánh đáng chú ý

Với tiến độ phát triển và quan tâm hiện tại các nhánh đáng theo dõi trên Solana bao gồm:

• Nhóm dự án liên kết với nhau
• Depin
• NFT
• Các dự án độc chiếm các nhánh trên Solana như: Pyth, Squads, Wormhole

Xu hướng point trên Solana 

Thực tế, chương trình point trên Solana ban đầu không phải quá thành công. Xu hướng tính point chỉ thực sự bùng nổ sau khi Jito airdrop khủng cho người dùng, dù trước đó chương trình này không thực sự thu hút được dòng tiền vào dự án.

Với mô hình Point hiện tại, người dùng có thể ước tính sơ bộ họ sẽ được airdrop bao nhiêu với số vốn bỏ ra. Mô hình này thích hợp với whale và có lợi cho hệ sinh thái. Tuy nhiên, với người dùng vốn bé, khả năng cao  là họ không nhận được airdrop nhiều. Thậm chí, nó không đủ tiền để chi trả cho số vốn bỏ ra. Với tình trạng hiện tại, ở những hệ sinh thái có nhiều dòng tiền và chạy point càng năng nổ, người dùng có xu hướng quay đầu với việc tham gia các chương trình tính point.

Đọc thêm: Chương trình điểm (point) trong crypto.

Solana mobile 

Solana mobile thành công vì giá trị airdrop cao hơn số tiền bỏ ra, đây là động lực thúc đẩy người dùng mua chiếc điện thoại này. Ở phiên bản hai, đa phần người dùng mua điện thoại với hi vọng nhận được phần thưởng giống phiên bản đầu. Tuy nhiên với số lượng người sở hữu điện thoại càng lớn thì khả năng cao giá trị airdrop cũng sẽ nhỏ dần.

Solana Mobile có những điểm độc đáo thật như cửa hàng ứng dụng riêng. Hiện tại người dùng đã quen với việc đăng nhập app hàng ngày để nhận phần thưởng, sẽ thế nào nếu phần thưởng đó là token và có thể bán lấy tiền? Đây có thể là điểm sáng của Solana Mobile trong tương lai.

Tuy nhiên, hệ sinh thái phải thu hút được nhà phát triển xây dựng các app cho chiến điện thoại này. Theo kế hoạch, Solana mobile phiên bản hai sẽ ra mắt vào nửa cuối năm 2025. Đây là khoảng thời gian tương đối dài, đặc biệt là trong thị trường có chu kỳ ngắn như crypto, việc này có thể khiến Solana Mobile mất khoảng thời gian vàng để thu hút người dùng.

Đọc thêm Hướng dẫn mua Solana Mobile.

Tổng kết

Solana không chỉ hồi sinh từ tro tàn mà đang có nhiều cải tiến nổi bật nhằm hướng tới việc trở thành một gã khổng lồ trong thị trường crypto. Trong tương lai, hệ sinh thái Solana còn có thể tiếp tục tăng trường nếu duy trì được đà tăng trưởng như hiện tại.