Lạm phát token là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến giá khi unlock token

Token unlock là hoạt động bắt buộc xảy ra đối với các dự án đã phát hành token, điều này là cần thiết để duy trì hoạt động nhưng cũng để lại tác động không nhỏ đến giá token khi bị lạm phát. Bài viết này sẽ phân tích cụ thể hơn về việc mở khóa token và tác động của chúng.

Key Insights

• Lạm phát token (token inflattion) là sự gia tăng số lượng token lưu thông theo thời gian.
• Không nên chỉ dựa vào thông tin token unlock để đưa ra quyết định bán khống (short) 1 đồng coin/token.
• Token unlock sẽ khiến cung lưu thông của token tăng nhưng chưa chắc token sẽ bị lạm phát hoặc giảm giá nếu có tokenomics hiệu quả.
• Token unlock chỉ là một trong số ít các yếu tố tác động đến giá của token bên cạnh tình hình vĩ mô, chính sách tokenomics,…

Lạm phát token là gì?

Lạm phát token (Token Inflation) là sự gia tăng số lượng token lưu thông theo thời gian. Khi lạm phát token xảy ra, giá trị của từng token sẽ giảm và giá trị tài sản của các nhà đầu tư cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu như cung vượt quá cầu.

Dưới đây là một số yếu tố có thể dẫn đến lạm phát token:

• Gia tăng số lượng token trong lưu thông do các hoạt động unlock mở khoá token theo lộ trình roadmap.
• Dự án bị tấn công, hacker tạo ra nhiều token để đưa vào lưu thông.
• Các hoạt động của dự án khuyến khích user khoá (lock), staking giúp giảm 1 lượng token lưu thông tạm thời. Nếu các chính sách này kém hấp dẫn, lượng token mới đưa vào lưu thông lớn hơn lượng token được khoá, cũng dẫn tới lạm phát.

Tóm lại, các yếu tố chính dẫn đến lạm phát token bao gồm tăng số lượng token, thiếu hụt nhu cầu sử dụng, thay đổi chính sách phát hành, tác động của thị trường, bị tấn công và không đồng bộ với nhu cầu thị trường. 

Đọc thêm: Token Unlock & Vesting là gì?

Khi lạm phát diễn ra quá mức do dự án không biết kiểm soát hoặc không có kế hoạch phát triển lâu dài, chúng sẽ để lại hậu quả lớn cho chính protocol và cả token holder. 

Hình ảnh phía trên cho thấy OolongSwap đã lạm dụng token incentive để thu hút thanh khoản trong thời gian đầu đã để lại hậu quả lớn cho thời gian sau này. Cụ thể hơn, khi dự án dùng OLO trả thưởng cho LP, lượng token trả ra lớn khiến OLO bị lạm phát quá mức.

Cung nhiều hơn cầu khiến giá trị của token giảm, từ đó giá của OLO đã giảm từ mốc ATH là 0.47 USD xuống còn 0.000223 USD (chia ~2,100 lần). Hậu quả mà Oolong swap không chỉ tác động đến dự án, OLO holder mà còn tác động xấu đến toàn bộ hệ sinh thái Boba Network tại thời điểm đó.

Phân tích đầu cơ bán khống khi mở khoá token

Lợi dụng việc lạm phát của token sau khi mở khoá, một số trader đã thực hiện kế hoạch đầu cơ bán khống để tìm kiếm lợi nhuận. Nhưng liệu điều này có luôn đúng? Trong phần này, Coin98 Insights sẽ phân tích trường hợp mở khoá token của IMX.

Với vốn hoá chỉ 298 triệu USD, IMX đã mở khoá lượng token có giá trị lên đến 154 triệu USD (tương đương ~52% vốn hoá) trong khi volume giao dịch 24h chỉ đạt 20 triệu USD. Liệu giá IMX có giảm mạnh như lý thuyết?

Trước thời điểm Unlock (2/11/2022)

• Cung lưu thông: 514,798,052 IMX
• Giá: 0.58 USD/IMX
• Vốn hoá: 298,582,000 USD
• Volume giao dịch 24h: 20,000,000 USD

Sau thời điểm Unlock (5/11/2022)

• Cung lưu thông: 771,649,407 IMX
• Giá: 0.66 USD/IMX
• Vốn hoá: 379,090,000 USD
• Volume giao dịch 24h: 57,000,000 USSD

 Dữ liệu khác

• Lượng token unlock: 256,851,355 IMX
• % token unlock so với tổng cung: 12.8% so với tổng cung 2,000,000,000 IMX
• Vốn hoá thị trường: Tăng thêm 80,508,000 USD
• Giá trị số lượng token unlock: ~154,110,831 USD (~0.6 USD/IMX)

Dữ liệu trên đã cho thấy mặc dù đứng trước áp lực mở khoá lên đến 12.8% so với tổng cung và có giá trị khoảng 154 triệu USD, giá của IMX vẫn tăng 13% so với lúc trước khi mở khoá. 

Kết luận

Trường hợp của IMX cho thấy không phải cứ mở khóa token là giá của chúng sẽ giảm. Ngược lại, vốn hóa của IMX còn tăng hơn thêm 240 triệu USD giúp giá của IMX tăng 13%. Đây có thể là kế hoạch mà đội ngũ ImmutableX thực hiện nhằm tránh sự tác động quá lớn của đợt unlock này.

Sau khoản thời gian unlock 1 tuần, giá của IMX mới chính thức giảm về đáy (0.382 USD/IMX). Tuy nhiên, điều này không diễn ra lâu khi giá của IMX đã tăng trưởng trở lại nhờ vào xu hướng Layer 2 của thị trường (diễn ra kể từ cuối 2022 đến 2023).

Yếu tố ảnh hưởng đến giá token khi mở khoá

Hoạt động token unlock thường sẽ tác động đến giá của dự án nếu như mức độ lạm phát của chúng cao hơn nhu cầu của thị trường. Dưới đây là một số yếu tố tác động đến mức độ lạm phát của token khi chúng được phát hành.

Quãng thời gian unlock token

Thời gian unlock token sẽ thể hiện một phần mức độ lạm phát của token đó trong thời gian sắp tới. Ví dụ trường hợp của Uniswap (UNI) và Filecoin (FIL) sẽ cho chúng ta thấy rõ trường hợp này.

Hiện tại, Uniswap đã mở khóa được 82% trong khi Filecoin chỉ mới mở khóa 63%. Trên lý thuyết, áp lực mở khóa token của FIL sẽ nhiều hơn UNI trong tương lai. Trên thực tế, điều này hoàn toàn ngược lại bởi vì thời gian vesting của FIL lên đến 40 năm (cho đến năm 2047 thì mới unlock hết) trong khi Uniswap chỉ có 4 năm. 

Điều này khiến áp lực mở khóa của UNI mỗi ngày sẽ cao hơn FIL cho đến tháng 9/2024. Sau khoảng thời gian đó, mức độ lạm phát của FIL sẽ cao hơn UNI. Trên thực tế, UNI không có tổng cung, Uniswap đã thiết lập mức độ lạm phát 2%/năm cho UNI token.

Số lượng & Giá trị token được unlock

Số lượng và giá trị token được unlock sẽ cho sẽ cung cấp cho chúng ta một số dữ kiện để đánh giá khi đi kèm với các chỉ số sau:

• Vốn hóa (Market Cap) trước thời điểm mở khóa.
• Vốn hóa pha loãng (FDV) trước thời điểm mở khóa.
• Volume giao dịch của token trước thời điểm mở khóa .
• Số lượng token được mở khoá so với tổng cung.

Nếu như giá trị của số token được unlock quá lớn so vốn hoá hoặc volume giao dịch của thị trường. Khả năng cao chúng sẽ tạo áp lực lớn lên giá. Ví dụ sau đây sẽ cho chúng ta thấy rõ điều này.

Kể từ 11/2021 cho đến 6/2022, Oasis đã mở khoá 30% token của tổng cung, tương ứng với 2.9 tỷ $ROSE (trị giá 667 triệu USD) trong khi vốn hoá trước thời điểm unlock chỉ có 340 triệu USD, volume giao dịch 50 triệu USD.

So với vốn hoá và volume giao dịch tại thời điểm đó, đây là đợt mở khoá không cân xứng, khiến lượng cung của ROSE tăng lên đáng kể trong khi lực cầu không đủ đáp ứng. Vì vậy, sau đợt mở khoá này, giá của ROSE đã liên tục trượt dài từ 0.5 USD còn 0.066 USD (kèm theo nhiều tác động vĩ mô khác).

Đối tượng được phân phối

Khi mở khoá token ra cung lưu thông, token sẽ được phân phối thành các nhóm chính sau:

• Đội ngũ phát triển và bên cố vấn.
• Quỹ vận hành của dự án (Treasury).
• Cộng đồng thông qua các hoạt dộng Incentive.
• Nhà đầu tư ở các vòng Seed, Private, Public....

Cùng lượng token được mở khoá nhưng mỗi đối tượng nhận token có những tác động khác nhau đối với giá của token. Theo research của UnlockTokens, các dự án phân bổ token cho Core team và Nhà đầu tư thường có vốn hoá cao hơn so với các dự án phân bổ nhiều token cho cộng đồng.

Tình hình kinh tế Vĩ mô

Ngoài ra, giá của token còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác, đặc biệt là tình hình kinh tế vĩ mô. Kể từ năm 2022, dòng tiền vĩ mô ngày càng có những tác động lớn hơn đến dòng tiền trong thị trường Crypto. 

Vì vậy khi FED tăng lãi suất từ 0% lên gần 5%, dòng tiền rút khỏi thị trường khiến giá Bitcoin giảm, chúng cũng ảnh hưởng dây chuyền đến token của các dự án khác cho dù mức độ lạm phát của token không cao. 

Tokenomics của dự án

Tokenomics là một trong những yếu tố có sự tác động mạnh mẽ nhất đến mức độ lạm phát, từ đó tác động đến giá của token. Tokenomics tốt là tokenomics có thể giữ giá token trong sự kiện unlock token bằng cách thiết lập một nền kinh tế có thể hỗ trợ cho việc duy trì giá trị của token sau khi được unlock. 

Trường hợp của Axie Infinity là case study cho thấy sự sớm nở chóng tàn của các dự án GameFi khi:

• Tình hình vĩ mô không tốt.
• Dòng tiền rút khỏi thị trường.
• Lạm dụng token incentive để tăng trưởng khiến token bị lạm phát quá mức.

Hình ảnh trên thể hiện số lượng SLP được mint kể từ 1/2021 đến 8/2022, đây cũng là giai đoạn Axie Infinity tăng trưởng mạnh mẽ nhất, kéo theo sự ra đời của hàng trăm dự án GameFi trên thị trường. 

Trong thời kỳ hoàng kim của Axie, SLP đã được mint ra rất nhiều để trả thường cho người chơi (cột màu xanh cao hơn nhiều so với cột màu cam). Điều này có lợi trong thời gian ngắn vì chúng giúp người chơi có thể kiếm nhiều tiền hơn, từ đó thu hút người chơi mới, mang lại giá trị cho AXS - native token của Axie.

Tuy nhiên, khi SLP bị lạm phát mức khiến giá giảm sâu từ 0.3 USD về 0.015 USD (chia 20 lần), chúng cũng tạo ra negative feedback loop (vòng lặp phản hồi tiêu cực) khiến người chời, nhà đầu tư cũng như vốn hoá của AXS giảm mạnh.

Nhận ra vấn đề, đội ngũ Axie đã thông báo thay đổi cơ chế tokenomics của AXS và SLP vào 2/2022. Tuy nhiên, điều này không đủ để cải thiện tình hình khi thị trường vĩ mô ngày càng xấu. Kể từ 5/2022, FED đã thông báo tăng lãi suất liên tục từ 0% đến 5% khiến dòng tiền rời khỏi thị trường Crypto và GameFi.

Đọc thêm: Axie Infinity hậu x100 - Nguyên nhân, giải pháp và hướng phát triển.

Giải pháp hạn chế tình trạng lạm phát

Biện pháp quản lý, giám sát và xây dự án bền vững

Để tránh tình trạng lạm phát quá mức của token, có một số giải pháp mà các dự án token có thể áp dụng như sau:

• Áp dụng việc khóa token trong thời gian dài và phân phối token theo từng giai đoạn để hạn chế lượng token được đưa ra thị trường một cách đột ngột.
• Tăng cường quản lý chính sách token để đảm bảo rằng số lượng token được phát hành đúng kế hoạch, số lượng token phát hành được sử dụng đúng mục đích.
• Xây dựng một cộng đồng ủng hộ vững mạnh bằng cách tạo ra một sản phẩm chất lượng, từ đó tăng cường sự tin tưởng và ủng hộ của cộng đồng.

Biện pháp liên quan đến Tokenomics

Phía trên là một số giải pháp giúp dự án có thể tăng cường giá trị hình ảnh cũng như đảm bảo sự phát triển lâu dài. Tuy nhiên, xây dựng tokenomics hiệu quả vẫn là giải pháp tốt nhất giúp token tránh bị lạm phát và tác động xấu đến giá.

Dưới đây là một số giải pháp liên quan đến tokenomics:

• Xây dựng tính ứng dụng xuyên suốt cho token, token có thể dùng để trả phí giao dịch, tham gia launchpad, staking, liquidity providing, thế chấp để vay… Đây là mô hình mà Pancakeswap đang áp dụng cho CAKE khi tạo ra nhiều ứng dụng cho CAKE.

• Nếu như token không có nhiều tính ứng dụng, hãy tạo ra cơ chế capture value của dự án đối với token. Đây là cách Uniswap đang thực hiện với UNI. Thay vì áp dụng mô hình chia sẻ doanh thu của Sushiswap, UNI holder chỉ có quyền lợi về Governance. Tuy nhiên, khi Uniswap phát triển mạnh, UNI holder vẫn có lợi khi giá trị token tăng.
• Áp dụng mô hình burn (đốt) kích thích giảm phát. Đây là mô hình được nhiều coin trong thị trường áp dụng, đặc biệt là blockchain coin và CEX token. Đối với mạng Ethereum, họ sẽ đốt đi base fee khi người dùng trả phí giao dịch. Đối với BNB coin, họ áp dụng 2 nguồn đốt là BEP95 và Accelerate BNB Burn.

Case Study thay đổi tokenomics

Các yếu tố trong tokenomics như cung và cầu, chi phí giao dịch, giới hạn cung, phân phối, chính sách vesting và token burning đều ảnh hưởng đến giá trị token. Vì vậy, nếu như tokenomics đang có vấn đề, phía đội ngũ phát triển sẽ có những thay đổi để điều chỉnh chúng.

Dưới đây là một số thay đồi về Tokenomics của các dự án để giảm mức độ lạm phát:

• Ethereum: Sau khi nâng cấp EIP-1559 và hoàn thành The Merge, mức độ lạm phát của ETH gần bằng 0% hoặc thậm chí giảm phát nếu số ETH được burn nhiều.
• Pancakeswap: Ban đầu, CAKE là token không có tổng cung. Số lượng CAKE được mint chủ yếu đến từ staking reward, lực burn đến từ việc sử dụng CAKE của người dùng. Tuy nhiên, đội ngũ đã đổi thành cơ chế giới hạn số lượng CAKE cũng như tăng thêm ứng dụng cho CAKE nhằm tránh sự lạm phát quá mức.
• Sushiswap: Mô hình hoạt động của Sushiswap sẽ chia sẻ một phần doanh thu cho SUSHI holder cũng như sử dụng SUSHI để trả thưởng cho các pool. Tuy nhiên, đã bỏ cơ chế reward bằng SUSHI vì mức độ lạm phát quá cao khi trả thưởng cho các pool.

Hiện tại, việc tính toán mức độ hiệu quả của việc thay đổi tokenomics đối với giá của token là điều không thể vì giá của token sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, đặc biệt là tâm lý chung của thị trường. Tuy nhiên, sự thay đổi này có tác động đến nguồn cung của token.

Tổng kết

Như vậy, token unlock không phải là nguyên nhân chính giá giảm nhưng chúng cũng góp phần không nhỏ nếu như số lượng token bị unlock quá mức tạo ra lạm phát. Ngoài ra, giá của token còn chịu sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác như tokenomics, tình hình vĩ mô, tình hình thị trường chung. Vì vậy, các bạn không nên dựa vào sự kiện token unlock để bán khống nếu như không có thêm các dữ kiện khác bổ sung.