Ripple: Ra mắt stablecoin, token tăng giá nhưng gây tranh cãi về tính phi tập trung

Trong một tháng qua, XRP của Ripple tăng đến 360%, vượt mặt SOL để trở thành token có vốn hoá lớn thứ 4 thị trường tiền mã hoá. Ngoài ra, dự án vừa ra mắt stablecoin RLUSD neo với USD trên mạng XRP Ledger và Ethereum thời điểm ban đầu.

Tuy nhiên, hệ thống XRP Ledger của Ripple - vốn được thiết kế để chống lại sự kiểm soát tập trung lại có thể đang bị một nhóm nhỏ cá nhân kiểm soát.

Cuộc tranh luận về "bóng ma" tập trung đằng sau Ripple

Nổi lên giữa nhiều thông tin lạc quan về Ripple là chỉ trích của Justin Bons - sáng lập & CIO của Cyber Capital (quỹ đầu tư crypto lâu đời nhất châu Âu).

"Mạng Ripple mang tính tập trung và cần được cấp phép, trái ngược với những gì ban quản lý dự án tuyên bố. Họ đã nói dối rằng Ripple phi tập trung trong khi thật ra họ có toàn quyền kiểm soát mạng lưới”, ông nói.

Bons đưa ra ba lý do chính để ủng hộ quan điểm của mình:

• UNL và cơ chế Proof-of-Authority: Bons cho rằng cơ chế UNL (Unique Node List) biến XRP Ledger thành một hệ thống tập trung. Thay vì dựa vào sức mạnh tính toán như Bitcoin, XRP Ledger lại dựa vào một nhóm các node được xác thực trước, tạo ra một điểm yếu tập trung.
• Thiếu phần thưởng block: Việc không có phần thưởng block khiến các node không có động lực tham gia bảo vệ mạng lưới, dẫn đến sự tập trung quyền lực vào tay một nhóm nhỏ các validator.
• Phân bổ token không công bằng: Hầu hết token XRP đã được đào (mine) trước, tạo ra tình trạng bất bình đẳng lớn trong việc phân bổ token và tập trung quyền lực vào tay một nhóm nhỏ người.

Trước những cáo buộc này, David Schwartz, CTO của Ripple, đã "phản pháo", khẳng định tính phi tập trung của XRP Ledger:

• Quyền hạn hạn chế của validator: Schwartz cho rằng các validator chỉ có vai trò xác thực giao dịch, không có quyền kiểm soát nội dung giao dịch hay thay đổi quy tắc của hệ thống.
• Khó khăn trong việc thông đồng: Để thay đổi quy tắc của hệ thống, các validator cần đạt được sự đồng thuận rất cao - điều gần như không thể thực hiện được.
• Tính minh bạch và mở: Hệ thống XRP Ledger hoàn toàn minh bạch, mọi giao dịch đều được ghi lại trên sổ cái công khai. Bất kỳ ai cũng có thể kiểm tra và xác minh các giao dịch.
• Tự do của người dùng: Người dùng hoàn toàn tự do chạy node của riêng mình và tham gia vào việc bảo mật mạng lưới.

Vậy thực hư câu chuyện này là như thế nào?

Cơ chế UNL và quyền lực của Ripple

Không giống các blockchain truyền thống như Bitcoin hay Ethereum, XRP Ledger hoạt động dựa trên một thuật toán đồng thuận thông qua UNL. Theo đó, mỗi máy chủ trong mạng lưới sẽ quyết định danh sách các validator mà nó tin tưởng để xác thực giao dịch.

Mỗi máy chủ có thể có cấu hình UNL riêng, nhưng nó thường mặc định dựa vào danh sách do Ripple và XRP Ledger Foundation công bố. Hiện danh sách này gồm 35 validator được vận hành bởi các tổ chức như Ripple, XRPL Foundation, Arrington Capital, sàn Bitrue, Đại học Quốc gia Australia và nhiều đại học lớn khác.

Vấn đề nảy sinh ở đây là các validator này có thể không hoàn toàn độc lập. Với các mạng phi tập trung khác, bất kỳ ai cũng có thể trở thành validator. Trong khi đó, để được đưa vào danh sách mặc định của Ripple, các ứng viên phải trải qua vòng phỏng vấn khắt khe để đảm bảo tính uy tín và khả năng vận hành node:

• Đã từng chạy validator với mức ổn định cao trong ít nhất 1 năm.
• Phải được xác minh đang sở hữu một tên miền tương ứng với tên tổ chức (ví dụ: Đại học Quốc gia Australia với tên miền anu.edu.au).
• Mỗi tổ chức không được chạy nhiều hơn 1 validator.
• Có vị trí đặt máy chủ khác với các validator khác, đề phòng việc một trung tâm dữ liệu bị hỏng khiến nhiều validator ngừng hoạt động.

Bên cạnh đó, nhiều validator trong UNL có thể thuộc về các tổ chức hoặc cá nhân có liên hệ chặt chẽ với Ripple hoặc XRP Ledger Foundation. Điều này dẫn đến lo ngại rằng sự tập trung quyền lực có thể tạo ra khả năng thông đồng giữa các validator, ảnh hưởng đến tính toàn vẹn của quá trình xác thực giao dịch.

Hệ quả của sự thông đồng giữa các validator

Nếu 80% validator trong UNL đồng ý với một giao dịch, giao dịch đó sẽ được coi là hợp lệ. Vì vậy, nếu nhiều validator thuộc về cùng một tổ chức hoặc có mối quan hệ gần gũi với nhau, họ có thể dễ dàng thông đồng để chấp nhận các giao dịch mà không cần sự đồng thuận rộng rãi hơn.

Sự thông đồng này không chỉ làm giảm tính phi tập trung mà còn có thể dẫn đến những rủi ro như:

• Khả năng thao túng: Các validator có thể thao túng kết quả giao dịch để phục vụ lợi ích riêng.
• Mất niềm tin: Người dùng có thể mất niềm tin vào hệ thống nếu họ cảm thấy rằng các validator không hoạt động độc lập.
• Rủi ro bảo mật: Nếu kẻ xấu tìm cách chiếm quyền kiểm soát một số lượng lớn validator thì một mạng lưới trong đó các validator không độc lập có thể dễ bị tấn công hơn.

Ripple đang nỗ lực phi tập trung hóa

Đứng trước những quan ngại đặt ra, trong những năm qua, Ripple và XRP Ledger Foundation đã thực hiện nhiều bước quan trọng để tăng cường tính phi tập trung của XRP Ledger và giảm thiểu mức độ kiểm soát của Ripple trên mạng lưới. Ba hành động lớn nhất gồm:

Sử dụng danh sách validator động

Bắt đầu từ cuối năm 2017, Ripple đã thay đổi cấu hình mặc định của phần mềm chạy node “rippled” để sử dụng danh sách validator động thay vì danh sách tĩnh.

Trong phiên bản cũ của XRP Ledger, danh sách các node được xác định trước và hardcode (cố định) vào phần mềm rippled. Điều này có nghĩa là để thay đổi danh sách validator, bạn phải chỉnh sửa trực tiếp file cấu hình của rippled.

Với danh sách validator động, danh sách các node được lấy từ nguồn bên ngoài, thường là một URL. Danh sách động cho phép dễ dàng thêm, xóa hoặc thay đổi các validator mà không cần phải cập nhật phần mềm rippled. Điều này mang lại tính linh hoạt cho việc quản lý mạng lưới và góp phần phi tập trung hóa XRP Ledger.

Giảm tỷ lệ validator do Ripple kiểm soát

Ripple đã giảm tỷ lệ các validator node mà họ nắm giữ trong mạng lưới. Vào thời điểm XRP Ledger mới hoạt động, tất cả validator trong danh sách mặc định đều do Ripple sở hữu. Đến năm 2017, tỷ lệ này giảm còn 5/25 và đến năm 2022 thì chỉ còn 2/35.

Thay đổi cấu trúc UNL

Ban đầu, danh sách UNL chủ yếu bao gồm các tổ chức tài chính do Ripple chọn lựa. Tuy nhiên, trước những chỉ trích về tính tập trung, Ripple đã bắt đầu thay thế các validator do họ lựa chọn bằng các validator từ bên thứ ba mà phần lớn là các trường đại học.

Điều này nhằm mục đích đảm bảo rằng UNL không chỉ phản ánh lợi ích của Ripple mà còn của nhiều tổ chức độc lập khác, từ đó tăng cường tính phi tập trung trong quá trình xác thực giao dịch.

Con đường hướng tới phi tập trung của Ripple vẫn đang tiếp diễn, nhưng liệu điều này có đủ thuyết phục cộng đồng crypto và các nhà chỉ trích hay không?