Phân tích mô hình hoạt động Tokemak - Mô hình “Điều phối thanh khoản”

Thanh khoản là điều rất cần thiết trong thị trường DeFi, vậy “Người phân phối thanh khoản” sẽ đóng vai trò như thế nào? Bài viết này sẽ giúp anh em hiểu về dự án đầu tiên phát triển mô hình đó - Tokemak.

Thông tin cần biết về Tokemak

Tokemak là dự án “điều phối thanh khoản” (Liquidity Allocation). Cụ thể, mục tiêu của Tokemak là trở thành nguồn cung của mọi thanh khoản và cung cấp những tài sản này đi đến những nơi khác.

Đây là một phân khúc mới trên thị trường, nếu Yearn điều phối thanh khoản đến nhưng nơi có Yield cao nhất, thì Tokemak điều phối thanh khoản đến nơi “cộng đồng cần nhất”, giúp các dự án và thị trường DeFi nói chung có nguồn thanh khoản ổn định và dồi dào.

Thanh khoản là một điều không thể thiếu trong DeFi, và “thanh khoản hiệu quả” là điều mà các dự án DeFi 2.0 nhắm tới, nhằm giải quyết những khó khăn về thiếu hụt thanh khoản và thanh khoản không ổn định trên thị trường. Tokemak là dự án đang tạo nên những đột phá như vậy.

Bài viết này sẽ giúp anh em hiểu về:

• Cách Tokemak tạo ra thanh khoản và điều phối thanh khoản.
• Những điểm nổi bật trong cách hoạt động của Tokemak.
• Giá trị cho TOKE token.

Một số thuật ngữ trong bài viết

• LD (Liquidity Director): Những người điều phối thanh khoản trên Tokemak.
• LP (Liquidity Provider): Nhà cung cấp thanh khoản.
• Pool: 1 nơi chứa thanh khoản, có thể chứa 1, 2 hoặc nhiều token.
• AMM (Automated market maker): Sàn giao dịch tự động.
• Incentives: Các chương trình khuyến khích hoạt động của người dùng, ví dụ như thưởng token, thưởng NFT, ...

Bối cảnh thị trường và cách giải quyết của Tokemak

Bối cảnh hiện tại

Nói về chủ đề DeFi 2.0, tại sao chúng ta lại cần “Thanh khoản hiệu quả”? Điểm yếu trong thanh khoản của các dự án hiện nay là gì?

Hiện nay, với những khó khăn về mặt niêm yết trên sàn CEX, cũng như sự bùng nổ trong xu hướng DeFi, đa phần các dự án sẽ tạo 1 Pool thanh khoản trên AMM, có thể là Sushiswap, Pancake hay Uniswap, để anh em có thể giao dịch Token của dự án.

Giá trị trong Pool càng lớn thì thanh khoản càng nhiều, anh em giao dịch sẽ ít bị trượt giá (slippage). Và để tăng thanh khoản cho Pool, các dự án thường sẽ chạy LM (Liquidity Mining), thưởng native token cho các LP (Liquidity Provider).

Tuy nhiên, mô hình này không hiệu quả ở chỗ gây ra lạm phát cho native token, nguồn cung nhiều sẽ khiến token chịu áp lực bán và giá thấp đi → APY của LM giảm → LP dần dần sẽ rút thanh khoản đi.

Có thể thấy, LM là chương trình tốt để thu hút thanh khoản ban đầu, tuy nhiên nó cũng có một vài nhược điểm:

• Thanh khoản ngắn hạn: LM thực chất chỉ là chương trình để “thuê thanh khoản”, không tạo ra “thanh khoản trong dài hạn”. 
• Chi phí cao: Đa phần các dự án phải bỏ ra từ 20%-50% nguồn cung Token cho các chương trình LM.
• Làm giảm giá trị của dự án: Token bị lạm phát quá nhiều sẽ phải chịu áp lực bán.

Những khó khăn trên đã khiến thanh khoản của các dự án trong DeFi vẫn chưa thực sự “hoàn hảo”.

Làn sóng DeFi 2.0 và cách giải quyết của Tokemak

Đó là lý do các dự án DeFi 2.0 nổi lên giải quyết các vấn đề về thanh khoản đó: Olympus, Tokemak, Fei Protocol + Ondo Finance,...

Với Tokemak, dự án biến mình thành một “Trung tâm thanh khoản”, các dự án thay vì phải trả chi phí cao cho chương trình LP, có thể hợp tác với cộng đồng của Tokemak, để Tokemak điều phối thanh khoản đến dự án của họ.

Thanh khoản này sẽ được khóa trong một thời gian, dự án sẽ được đảm bảo thanh khoản mà không cần tốn chi phí cho LM, Token cũng không bị lạm phát dẫn đến mất giá,...

Mô hình hoạt động của Tokemak

Cách Tokemak biến mình thành một “Trung tâm thanh khoản”

Để có thể điều phối thanh khoản, Tokemak phải là nơi có nhiều thanh khoản trước. Và đây là cách Tokemak biến mình thành một “Trung tâm thanh khoản”.

Trên Tokemak sẽ có 3 loại Pool chính:

(1) TOKE Pool: TOKE Pool là pool staking, anh em staking TOKE token vào TOKE Pool để có quyền “điều phối thanh khoản” thông qua việc voting.

LD (Liquidity Director) là tên gọi cho những anh em đã staking TOKE. Điều phối thanh khoản là hoạt động chính và quan trọng nhất của Tokemak, do đó vai trò của các LD rất quan trọng.

(2) Genesis Pool: Gồm 2 Pool ETH và USDC, đây là 2 token chính thường xuyên được sử dụng để bắt cặp với token khác và tạo thành một pool.

Giá trị của Tokemak chính là ở 2 Pool này, và nhiệm vụ của Tokemak là:

• Thu hút thanh khoản trong 2 pool này ngày càng tăng.
• Điều phối thanh khoản trong 2 pool này đến đúng chỗ. 

Tiêu chí của từ “đúng chỗ” ở đây sẽ thay đổi theo thời gian, tùy vào mục tiêu của Tokemak. Trong giai đoạn đầu, Tokemak không quan tâm nhiều đến lợi nhuận, mà quan tâm nhiều đến sự kết nối với các dự án khác, phân phối “đúng chỗ” là phân phối đến những cộng đồng lớn, những nơi thực sự cần thanh khoản từ Tokemak.

(3) Project pool

Để tạo thành 1 pool thanh khoản, ngoài base token là ETH, USDC, phải có thêm token của các dự án nữa. Do đó Tokemak hỗ trợ các Pool staking one-side, ví dụ như anh em có thể stake 1 token như SUSHI, FXS, SNX,... và được thưởng TOKE token. 

→ Genesis Pool + Project pool là 2 Pool tạo thanh khoản, TOKE Pool là Pool điều phối thanh khoản: Đó là cách Tokemak tạo ra thanh khoản và điều phối thanh khoản.

Quy trình hoạt động của Tokemak

Ở trên, chúng ta đã hiểu cách Tokemak tạo ra thanh khoản để có thể điều phối cho nhiều dự án. Bây giờ chúng ta sẽ đi sâu vào cách Tokemak điều phối thanh khoản cho 1 dự án thực sự diễn ra như thế nào.

Quy trình thực sự sẽ diễn ra như sau:

Bước 1: Tokemak sẽ tạo 1 pool gọi là Reactor cho mỗi dự án, LP sẽ là những người đóng góp thanh khoản 1 phía bằng token dự án đó, ở đây mình lấy ví dụ là AAVE.

Đổi lại, LP sẽ nhận về tToken đại diện cho quyền sở hữu tài sản trong Pool, đồng thời nhận Incentives là TOKE token vì đã tham gia cung cấp thanh khoản.

Bước 2: Tiếp theo, LD (Liquidity Director) sẽ stake TOKE vào pool Reactor mình mong muốn, ví dụ anh em hứng thú với dự án AAVE, cho rằng dự án này thực sự cần thanh khoản, sẽ stake TOKE token vào pool Reactor của Aave.

Đây là bước cực kỳ quan trọng, bởi nó quyết định hoạt động phân phối thanh khoản của Tokemak. Đó là lí do mình nói rằng, giá trị và vai trò của LD (TOKE staker) là rất lớn.

LD cũng sẽ được thưởng incentives tương tự như LP thông qua hoạt động voting vào từng pool. Mỗi pool sẽ có APY khác nhau, và TOKE holder được khuyến khích voting đều cho các pool, do đó:

• Nếu giá trị TOKE đang stake trong pool AAVE > giá trị AAVE đang có trong pool ⇒ Stake TOKE nhận APY thấp.
• Ngược lại, nếu giá trị TOKE đang stake trong pool AAVE < giá trị AAVE đang có trong pool ⇒ Stake TOKE nhận APY cao hơn.

Sở dĩ Tokemak muốn TOKE holder voting đều cho các pool bởi vì khi đó thanh khoản trong Pool Genesis sẽ được tận dụng tối đa.

Nếu anh em không ưu tiên cho bất cứ Pool Reactor nào, anh em có thể deposit TOKE vào pool chung của Tokemak, khi đó Tokemak sẽ phân phối theo tỉ lệ hợp lí cho các Pool. APY khi staking vào pool TOKE chung đang là 55%.

Bước 3: Dựa vào lượng TOKE trong pool Reactor, Tokemak sẽ xác định và điều phối lượng ETH hoặc USDC từ Genesis Pool đến kết hợp với AAVE token tạo thành 1 pool hoàn chỉnh.

Bước 4: Phí giao dịch sẽ được đưa về Tokemak Treasury do Tokemak sở hữu hoàn toàn, mục tiêu của Tokemak là có đủ phí giao dịch để sở hữu thanh khoản (Protocol-control-value) mà không cần đến TOKE LP, qua đó tạo nên sự ổn định cho TOKE token.

Những điểm nổi bật của Tokemak

Bây giờ anh em đã hiểu được cách Tokemak hoạt động, thông qua việc “điều phối thanh khoản”, Tokemak giúp các dự án tạo ra thanh khoản bền vững hơn → Đây là mục tiêu của DeFi 2.0.

Thông qua một mô hình hoạt động khá độc đáo như vậy của Tokemak, mình nhận thấy có 2 điểm nổi bật chính:

• Staking one-side.
• Sự kiện C.o.R.E

Staking one-side

Anh em để ý trong mô hình của Tokemak, tất cả các token để tham gia cung cấp thanh khoản (LP) từ base token (ETH, USDC) đến token của dự án (SUSHI, AAVE, SNX,...) đều có pool staking one-side. 

Điều này loại bỏ hoàn toàn rủi ro về Tổn thất vô thường (IL), điều mà LP rất sợ khi cung cấp thanh khoản. 

→ Vậy ai sẽ chịu IL? Đó chính là Tokemak, toàn bộ tổn thất vô thường sẽ do Tokemak chịu, đổi lại, toàn bộ phí giao dịch + incentives sẽ thuộc về Tokemak. Theo mình, đây là cuộc trao đổi có khá hợp lí giữa 2 bên.

C.o.R.E

C.o.R.E là viết tắt của Collateralization of Reactor Event, dịch ra có nghĩa là sự kiện thế chấp cho các pool Reactor của Tokemak. Còn hiểu một cách đơn giản, đó là sự kiện để phân phối thanh khoản của Tokemak.

Anh em có thể hiểu Tokemak sẽ không phân phối thanh khoản một cách ngẫu nhiên, không có quy luật. Vài tháng sẽ có 1 sự kiện C.o.R.E, ở sự kiện này, các dự án sẽ nộp đơn tham gia, và TOKE holder sẽ bình chọn cho các dự án đó, chỉ có TOP 5 dự án chiến thắng, được bình chọn cao nhất sẽ được nhận thanh khoản từ Tokemak.

Cá nhân mình đánh giá, đây là một nước đi rất hay của Tokemak. Tokemak có thanh khoản từ Genesis Pool, nhưng họ không bán hoặc cho thuê cho các dự án, mà trao nó một cách miễn phí, và quyền trao thuộc về quyết định của TOKE holder.

Trao một cách miễn phí: Dự án sẽ không mất bất cứ chi phí gì mà vẫn có được thanh khoản từ Tokemak, ngoài ra, Tokemak còn tạo thêm use case cho native token của dự án, khi có thể tham gia cung cấp thanh khoản 1 phía. 

Điều này khiến rất rất nhiều dự án tham gia đăng ký vào C.o.R.E, tạo nên một “Network Effect” cho Tokemak, như anh em đã biết “Network Effect” rất quan trọng trong thị trường này, bởi nó kết nối dự án với các dự án khác, khiến dự án trở nên “too big to fail”, dành được thị phần, thanh khoản của Tokemak sẽ không bao giờ thiếu nguồn cầu. Trong sự kiện C.o.R.E lần thứ 2 vừa diễn ra mới đây, đã có hơn 40 dự án đã đăng ký.

Trao quyết định về tay TOKE holder:

• Nếu dự án tự quyết định sẽ bán thanh khoản cho ai, lợi nhuận sẽ quay về Treasury của Tokemak.
• Nếu TOKE holder quyết định sẽ chia thanh khoản cho ai, quyền lợi sẽ nằm trong tay của TOKE holder.

Nhìn chung ở 2 hướng trên, lợi ích cuối cùng cũng sẽ thuộc về TOKE holder, nhưng việc trao quyết định cho TOKE holder giúp Tokemak tạo nên một môi trường phi tập trung hơn. Lợi ích cũng không thay đổi quá nhiều, thay vì bỏ tiền ra mua thanh khoản, họ chủ động “hối lộ” cho các TOKE holder, khuyến khích họ Voting, bình chọn cho mình.

Tóm lại, lợi ích mà TOKE holder nhận được không thay đổi quá nhiều, ngoài ra, họ vẫn giữ được quyền chủ động trong quá trình hoạt động của Tokemak.

Cách Tokemak thiết kế tokenomics cho TOKE token

TOKE tokenomics

Về thiết kế Tokenomics của TOKE, mình thấy khá chi tiết cho từng phần và nhìn chung cách phân bổ cũng khá hợp lý.

Token từ investor, team và contributor sẽ được vesting trong 2 năm, do đó, trong 2 năm tới, anh em đầu tư TOKE sẽ ít chịu lực xả từ bộ phận nắm phần lớn token này.

Trong Tokenomics này, anh em thấy phần lớn (35%) token sẽ được thưởng cho người dùng trên Tokemak, cho thấy Tokemak rất quan tâm đến việc Incentives người dùng.

Ngoài ra, Tokemak cũng có 1 phần DAO Reserve (9%) để bảo đảm cho những trường hợp xấu, ví dụ như Tổn thất vô thường (IL) như mình đã nói ở trên.

TOKE use case

Ở bài viết này, mình đã nói và phân tích nhiều về vai trò quan trọng của TOKE token và TOKE holder.

Do đó ở phần này, mình sẽ tóm gọn lại một số ý chính. Khi nắm giữ TOKE anh em sẽ được hưởng các quyền lợi sau:

• Tham gia biểu quyết các quyết định quản trị (Governance).
• Có thể đem đi cung cấp thanh khoản các Pool TOKE (TOKE-ETH, TOKE-USDC).
• Trở thành LD, nắm quyền voting thanh khoản sẽ được chia cho dự án nào: Đây là quyền lợi lớn nhất của TOKE holder, khi trở thành LD, anh em sẽ được thưởng từ Tokemak và từ cả dự án.
• Mang đi Staking: Thực chất staking là anh em đang delegate quyền voting của mình cho Tokemak, Tokemak sẽ chọn pool có APR cao nhất để vote.

Đánh giá và quan điểm cá nhân về Tokemak

Tokemak là một điểm sáng trong thị trường Defi trong thời gian qua. Nhìn lại từ “mùa hè DeFi” 2020 đến nay, thị trường chúng ta đã phát triển rất nhanh, tính sáng tạo và đào thải diễn ra rất nhanh trên thị trường này, một mô hình hiệu quả chỉ cần vài tháng là có thể chứng minh được. 

Với Tokemak, mình tin dự án đã chứng minh được hướng đi chính xác của mình, thị trường rất cần những dự án giải quyết thanh khoản như Tokemak, do đó Tokemak sẽ tiếp tục phát triển trong thời gian tới.

Ưu điểm

Thứ nhất, Tokemak giải quyết được vấn đề thanh khoản của các dự án: Đảm bảo đem lại nguồn thanh khoản lớn và dài hạn hơn.

Thứ hai, Tokemak giải quyết bài toán IL của các LP: Tham gia cung cấp thanh khoản trên Tokemak sẽ được lợi nhiều trong 1 thị trường bull-run.

Thứ ba, giá trị của TOKE holder được đảm bảo: Họ luôn có sự chủ động và được nhiều lợi ích khi tham gia vào Tokemak.

Cuối cùng, Tokemak tạo được hiệu ứng network effect: Thành công thu hút rất nhiều dự án tham gia, đây chính là tiềm năng tăng trưởng trong tương lai của Tokemak.

Nhược điểm

Bên cạnh ưu điểm, Tokemak cũng có khá nhiều nhược điểm.

Đầu tiên, thanh khoản dùng để cho đi của Tokemak là thanh khoản vay từ các LP:  Điều này có nghĩa Tokemak phải chịu chi phí vốn.

Thứ hai, doanh thu không cao: Chịu nhiều chi phí, nhưng Tokemak chỉ nhận về phí giao dịch, và không lấy thêm gì từ các dự án. Tương lai hoạt động này sẽ tính phí để đem lại nhiều lợi ích cho Tokemak.

Cuối cùng, TOKE được incentives quá nhiều trong quá trình hoạt động của Tokemak: TOKE dùng để incentives cho LP, LD, dùng để incentives cho pool TOKE trên Sushiswap, quá nhiều hoạt động cần được incentives. Quyền voting của TOKE holder rất quan trọng, nhưng TOKE được tung ra thị trường nhiều, sẽ khiến quyền lợi của TOKE holder bị pha loãng.

Đó là các nhận xét đánh giá của mình, còn anh em, anh em đánh giá các ưu điểm, nhược điểm của Tokemak như thế nào? Hãy để lại ý kiến ở phần bình luận bên dưới.

Lời kết

Tokemak là dự án nổi bật trong xu hướng DeFi 2.0, giải quyết nhiều bài toán khó trên thị trường. Trong ngắn hạn, Tokemak có thể gặp vài khó khăn, nhưng cốt lõi Tokemak đã chứng minh mô hình kinh doanh của mình là hoàn toàn hiệu quả, nhu cầu thị trường cao, do đó về dài hạn, mình tin Tokemak sẽ khắc phục được các nhược điểm.