StakeWise: Thời cơ lớn sau Shanghai Upgrade và bài học cạnh tranh Lido

The Spotlight là loạt phỏng vấn độc quyền giữa Coin98 Insights với builder trong ngành về các chủ đề nóng trên thị trường. Trong bài viết này, Coin98 Insights trò chuyện với Kirill Kutakov, đồng sáng lập StakeWise - một dự án làm về Liquid Staking Tokens - LSTs (theo cách gọi của Kirill Kutakov, hay còn gọi là LSDs).

Đôi bạn nắm tay “nhảy dù” vào crypto

Cuối năm 2019, Kirill Kutakov - lúc đó chưa là đồng sáng lập StakeWise, cảm thấy công việc mình làm tại quỹ đầu tư thật nhàm chán, trong khi những đồng môn của anh ở crypto lại đang xây dựng một định chế tài chính mới. Từ một người chỉ xem crypto như cách tiếp cận các tài sản rủi ro mới, Kirill nhận ra tiềm năng công nghệ của ngành khi những ứng dụng DeFi đầu tiên như Uniswap xuất hiện.

Cùng lúc đó, người bạn lâu năm của anh là Dmitri Tsumak - sau này là người sáng lập StakeWise, đang xây dựng một nền tảng liquid staking như trò tiêu khiển. Sau khoảng một năm mày mò, Dmitri nhận ra mình đã tạo được một nền tảng đầy đủ và muốn Kirill giúp thương mại hoá nó. Và như thế, StakeWise ra đời.

Đầu năm 2020, đại dịch Covid ập đến, nhưng trong một căn hộ ở Estonia vùng Bắc Âu, Kirill vẫn miệt mài làm hai công việc. "Đến một lúc tôi thấy mình làm cho StakeWise còn nhiều hơn làm công việc chính, tôi biết mình phải ‘nhảy’ thôi", Kirill nói.

Hai chàng trai trẻ bỏ việc để phát triển StakeWise với tham vọng lớn và túi tiền eo hẹp. Thời gian đầu chưa huy động được vốn, họ đổ tiền dành dụm vào dự án.

“Tôi nhớ một lần chạy testnet, chúng tôi đã xây dựng một cơ sở hạ tầng khổng lồ. Chúng tôi nghĩ: Làm sao có thể biện minh cho việc chi tiêu quá trớn này? Nếu không tối ưu các hoá đơn, chúng tôi sẽ đốt sạch tiền nhanh chóng”, Kirill kể.

Sau ba năm, StakeWise vỏn vẹn hai thành viên đã trở thành nhóm 12 người và lọt vào top 4 các nền tảng Liquid Staking Tokens trên Ethereum (theo Messari). Cú “nhảy dù” của Kirill và Dmitri đã không sai lầm.

Hiện thực hoá đam mê chạy node tại nhà

Gần đây, dịch vụ Liquid Staking Tokens (LSTs) đã soán ngôi DeFi Lending để trở thành lĩnh vực lớn thứ hai crypto. Và với Shanghai Upgrade đang đến gần, mảng này đang được đặt lên ghế nóng và trở thành tâm điểm chú ý của thị trường.

LSTs mở ra cánh cửa giải thoát thanh khoản cho một lượng tiền khổng lồ vốn nằm chết cứng trên những nền tảng staking và giúp người dùng DeFi bỏ túi thêm lợi nhuận. Dịch vụ này khiến việc chạy node trở nên hấp dẫn. Tuy nhiên, với StakeWise v2, không phải bạn muốn chạy node là được. Điều tương tự cũng đúng với gã khổng lồ Lido - những nhóm chạy node của họ được kiểm soát chặt chẽ.

Nhưng khi người dùng nghĩ đến việc staking ETH, những bên thống lĩnh thị trường LSTs như Lido sẽ xuất hiện đầu tiên trong tâm trí họ. Kết quả, ngày càng nhiều tiền staking dồn vào cùng một nhà cung cấp có những quy định khắt khe về chạy node, dẫn đến việc tập trung hoá cao. Đây là vết thương nhức nhối cho một mạng lưới hoạt động dựa trên đồng thuận về tính phi tập trung như Ethereum.

Trong thị trường staking, các sàn giao dịch tập trung và các giao thức LSTs như Lido khá độc quyền. Họ nắm phần lớn cổ phần, trong khi lẽ ra chúng nên được phân chia giữa nhiều nhà cung cấp. Việc tập trung hóa như thế gây nguy cơ kiểm duyệt, chain bị tạm dừng…, và điều này thật không thể chấp nhận nếu nhìn từ góc độ những giá trị mà crypto khẳng định mình đại diện

Kirill

Vận hành với mô hình khá tương tự Lido, StakeWise nghĩ đã đến lúc cần thay đổi; phi tập trung trong staking nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể chạy node (tất nhiên với một số vốn hoặc kỹ năng tối thiểu). Vì thế, StakeWise v3 ra đời.

Phiên bản mới nhắm đến hai nhóm hiện vẫn đang đứng bên lề cuộc chơi LSTs sôi động: những người có khả năng chạy node nhưng không đào đâu ra số tiền thế chấp khổng lồ; và những người không có gì ngoài tiền, quan tâm đến staking nhưng không thích nếm quá nhiều rủi ro, chẳng hạn các tổ chức, thể chế.

Nhóm thứ ba StakeWise v3 hướng mắt đến là những người vốn không mấy thiện cảm với các nền tảng LSTs. Họ tin tiền của mình phải do mình kiểm soát và muốn hỗ trợ mạng Ethereum bằng cách chạy node tại nhà. Điều này giống như đam mê của họ, nhưng lại ngăn họ tham gia các hoạt động đổi mới khác trong ngành và cũng không giúp họ tối đa hóa lợi nhuận.

Với ba nhóm này, Kirill “quảng cáo” một cách súc tích: “Với StakeWise v3, bạn có thể triển khai dịch vụ chạy node tại nhà cho mình hay người khác chỉ trong hai phút”.

Chọn lối đi khác Lido

Ý tưởng xương sống với phiên bản mới của StakeWise là bạn có thể nhận uỷ quyền để chạy node cho người khác dù không phải dân chuyên, và không tồn tại công ty đồ sộ với các hoạt động kinh doanh, gọi vốn đứng đằng sau.

Kirill giải thích mô hình này giống một nền tảng hai layer. Layer-1 là marketplace nơi bạn có thể thiết lập node và staking bằng vốn của mình hay người khác, hoặc cả hai. Layer-2 là khi số vốn này đã chảy vào validator, bạn có quyền lựa chọn mint shadow token (dùng cho các hoạt động kiếm lợi nhuận khác trong DeFi). Tuy nhiên, khi rào cản trở thành validator được hạ xuống đến mức cực thấp, một vấn đề nảy sinh: Chuyện gì xảy ra nếu bạn nghĩ mình chạy node giỏi nhưng thực tế không đồng ý với bạn? Chuyện gì xảy ra nếu bạn khiến một khách hàng bị slash để bảo vệ những khách hàng hay tổ chức khác?

Những người sáng lập StakeWise đã tiên liệu trường hợp này.

Họ đưa ra khái niệm overcollateralization (thế chấp vượt chuẩn) - bất cứ khi nào muốn mint shadow token, bạn cần khóa nhiều tiền hơn một chút so với số tiền bạn nhận lại dưới dạng shadow token. Điều này không có nghĩa APR của bạn giảm.

Ví dụ: Nếu staking 100 ETH vào một node, bạn sẽ mint ra 90 sETH2, nhưng bạn vẫn nhận yield dựa trên 100 staking-ETH, riêng chỉ có 90 sETH2 (thay vì 100) được sử dụng trong các hoạt động DeFi.

Với mô hình này, StakeWise tin mình đã “lột xác”, tách biệt bản thân khỏi định nghĩa về một giao thức LSTs kiểu truyền thống.

“Chúng tôi giống nền tảng trung gian cung cấp cho người dùng công cụ tạo lập hoạt động kinh doanh staking hay thiết lập validator ở dạng rất đơn giản, sau đó họ có thể nhận lại tính thanh khoản cho số tiền staking trong hệ thống. Đây giống như quá trình chuyển đổi từ sản phẩm thuần túy sang một thứ giống như DAI. Chúng tôi giống một maker hơn giống Lido”, Kirill nói.

Nhưng làm sao để ai cũng có thể chạy node tại nhà và tránh nguy cơ slash? Công nghệ DVT (Distributed Validator Technology) là một phần của câu trả lời. Với StakeWise v3, người dùng có thể lựa chọn sử dụng DVT để chạy node trong một nhóm. Theo Kirill, miễn có 3/5, hoặc 4/6 validator trực tuyến và hoạt động tốt, rủi ro slash sẽ không diễn ra.

"Nhưng DVT không phải thuốc chữa bách bệnh, điều gì xảy ra nếu công nghệ DVT gặp trục trặc? Câu trả lời là mọi thứ xây dựng trên nó cũng sẽ trục trặc theo. May mắn, hiện tại chúng ta có hai giải pháp DVT, nhưng hai có thể vẫn chưa đủ. Về lâu dài, chúng ta chắc chắn cần nhiều lựa chọn hơn", Kirill nói.

Thanh khoản, trò chơi ghế âm nhạc và băng cầm máu tạm thời

Giống như bao nền tảng LSTs khác trong ngành, StakeWise cũng phải đối mặt với câu hỏi tỷ USD: Làm sao giải quyết vấn đề lạm phát token?

Với việc lạm phát do mở khóa token từ các nhóm holder khác nhau, Kirill cho rằng dự án chẳng làm được gì nhiều vì mọi thứ đã được quyết định từ đầu và không thể thay đổi. Nhưng anh tin nên có tiêu chuẩn chung cho ngành về vấn đề này.

“Các nhà đầu tư sẽ mở khóa token trong hai năm, còn treasury và team lần lượt mở khoá theo từng block trong vòng bốn năm. Theo tiêu chuẩn của crypto, đây là khoảng thời gian khá dài”, anh nói.

Còn với lạm phát do emissions (phát thải) từ treasury thì sao? Lý tưởng nhất là chuyển từ việc dùng token làm farming incentives sang mô hình token được mọi người sử dụng để nắm một số quyền liên quan đến thanh khoản do giao thức kiểm soát hay sở hữu.

Tôi cho rằng điều này vẫn luôn nằm trong tâm trí người dùng DeFi, bởi vì token emissions thường không bền vững

Kirill cho biết

Vì điều gì sẽ xảy ra nếu lúc nào đó bạn cạn kiệt incentives (ưu đãi, thưởng cho người dùng)? Kirill đặt câu hỏi. Lúc đó, nhiều khả năng mọi người sẽ chuyển sang giao thức khác nơi vẫn còn ưu đãi. Và vòng lặp này có thể tái diễn mãi mãi như trong trò chơi ghế âm nhạc khi sau mỗi vòng, một người chơi cùng một cái ghế bị loại khỏi vòng.

Vấn đề này dẫn đến nhu cầu bức thiết để các giao thức có thể sở hữu hoặc kiểm soát thanh khoản riêng. Họ làm điều này bằng cách đa dạng hóa token thành tài sản có thể cung cấp thanh khoản, chẳng hạn thành tài sản cho phép họ kiểm soát ở một nơi khác. Đây là sự khác biệt giữa thanh khoản do giao thức sở hữu và thanh khoản do giao thức kiểm soát.

“Đối với thanh khoản do giao thức sở hữu, với lượng thanh khoản chúng tôi cần cho sản phẩm ở hiện tại và tương lai, chúng tôi có thể không đủ khả năng sở hữu nhiều thanh khoản như vậy”, Kirill nói. Điều này để StakeWise với lựa chọn còn lại: thanh khoản do giao thức kiểm soát - đồng nghĩa việc nắm nhiều AURA hay CONVEX token để bỏ phiếu về emissions trên Balancer hay Curve.    “Nhưng nếu bạn không phát hành token mà dựa vào token của người khác, vấn đề emission không bền vững sẽ không biến mất. Câu hỏi cũ vẫn là điều gì xảy ra nếu lúc nào đó họ cũng hết sạch incentives? Bạn sẽ cần tìm đến nơi khác còn cung cấp những ưu đãi đó”, Kirill nói.

Với bức tranh thị trường hiện tại, Kirill cho rằng thanh khoản do giao thức kiểm soát có lẽ là phương án tốt nhất để giảm quy mô lạm phát trong treasury của StakeWise.

Nhưng đây cũng không phải giải pháp hoàn hảo, nó chỉ giống như miếng băng cá nhân cầm máu tạm thời. Căn cơ hơn, chúng tôi cần lớn mạnh hơn và xem xét tính thanh khoản do giao thức sở hữu, cũng như thu hút các nhà tạo lập thị trường trong những tình huống phù hợp

Kirill chia sẻ

Bài học từ hai năm cạnh tranh với Lido

Shanghai Upgrade với việc kích hoạt tính năng rút tiền rất có thể là thời khắc bản lề cho những giao thức LSTs. Đứng trước thềm một sự kiện vô tiền khoáng hậu trong ngành crypto, cả thị trường xôn xao với những đồn đoán không có dữ kiện nào trong lịch sử để so sánh. Có người tin Shanghai sẽ châm ngòi một vụ unstake và bán hàng loạt, khiến ETH giảm giá. StakeWise và nhiều nền tảng LSTs khác tin vào một kịch bản lạc quan hơn: nhiều người sẽ hăng hái staking hơn.

Niềm tin này không phải vô căn cớ; Kirill lập luận: Sẽ có một phân khúc muốn unstake để chốt lời, nhưng không nhiều. Một lý do nữa để unstake là sử dụng dịch vụ khác có thể mang lại lợi nhuận nhỉnh hơn.

“Tuy nhiên, vấn đề này liên quan tính linh hoạt nhiều hơn lợi nhuận, vì nhiều hay ít lợi nhuận phụ thuộc vào việc bạn làm gì. Có một lượng lớn người, không thể gọi là cứng đầu nhưng họ khá cam kết với phương pháp staking họ chọn lựa đến thời điểm hiện tại. Với những ông lớn LSTs, đa phần bạn có thể thoát bất cứ lúc nào, vì họ có thanh khoản dồi dào. Nghĩa là nếu muốn thoát, bạn đã thoát rồi. Nên dù Shanghai Upgrade diễn ra, không có lý do gì để họ thay đổi”, Kirill nói.

Nhưng cũng một phần vì những người dùng cứng đầu hay cam kết này mà Kirill tin rằng sau Shanghai Upgrade, cục diện phần phía trên bảng xếp hạng LSTs sẽ khó suy suyển: Lido vẫn sẽ ở ngôi vị đứng đầu.

“Hiện tại, thị trường Liquid Staking có ít nhất 7 giao thức LSTs hứa hẹn sắp ra mắt và vô số bên khác. Nhưng đây đều là sự lặp lại. Trong trường hợp tất cả chúng tôi cạnh tranh ở cấp độ đầu vào với những ông lớn như Lido, tôi đoán rất nhiều bên chỉ có thể nhận tấm vé cuối bảng”, Kirill nói. Tuy vậy, anh hy vọng Rocket Pool với những đổi mới gần đây sẽ thay đổi cục diện cuộc chơi.

Về phần mình, StakeWise có nỗi băn khoăn khác: Với việc ngày càng nhiều "người chơi" LSTs mới xuất hiện, làm thế nào dự án trở nên khác biệt với phần còn lại? Đây là bài học StakeWise học được trong hai năm cạnh tranh với Lido.

"Nó không thực sự là cuộc cạnh tranh nếu bạn nhìn vào số lượng tiền staking, nhưng đối với chúng tôi thì đúng vậy. Nguyên do các sản phẩm của StakeWise với Lido rất giống nhau và bên dẫn đầu sẽ được sử dụng nhiều hơn. Nó giống như lợi ích của hiệu ứng mạng", Kirill chia sẻ.

Và tất nhiên như đã đề cập, phiên bản v3 sắp ra mắt sẽ là nỗ lực để StakeWise khu biệt bản thân, ít nhất về mặt trải nghiệm người dùng và những gì họ nhận được từ sản phẩm.

Tuy nhiên, những cuộc cạnh tranh thị phần này lại có thể khiến mọi người sao nhãng khỏi bức tranh lớn hơn: đó là giảm sự phụ thuộc của DeFi vào những gã khổng lồ như Lido, cũng như đảm bảo ngành có những lựa chọn thay thế nghiêm túc cho việc vận hành node phi tập trung. Đây cũng là một phần lý do khiến StakeWise quyết định chuyển mình.

Thông điệp rõ ràng nhất trong tình hình hiện tại là: nên có nhiều người hỗ trợ mạng từ nhà hơn, và bằng cách này, chúng ta đạt được tính phi tập trung tốt hơn. Đây là nhiệm vụ của Stakewise, của Rocket Pool và tất cả giao thức LSTs sắp tới

Kirill nói

Đọc thêm: Ethereum Shanghai Upgrade là gì?

'Kể cả khi chúng tôi biến mất, sản phẩm vẫn tồn tại'

Đội ngũ StakeWise xem mình là người đóng góp hơn nhóm nắm quyền sinh sát giao thức, minh chứng phần lớn quyền quản trị và token được phân bổ cho cộng đồng.

“Mục tiêu dài hạn của chúng tôi luôn là đảm bảo cộng đồng đủ đa dạng và phi tập trung, để trong trường hợp chúng tôi biến mất, sản phẩm vẫn tồn tại”, Kirill nói.

Trong tầm nhìn của StakeWise, chúng ta nhận ra một âm hưởng quen thuộc với sự kiện nhân vật Satoshi Nakamoto biệt tích sau khi sáng lập Bitcoin.

StakeWise từng có thời chỉ là những chàng trai chuyên chú viết code và xây dựng sản phẩm, thay vì quảng cáo về lợi ích nền tảng. Nhưng với Shanghai Upgrade sắp đến mang theo những thay đổi chiến lược trong lĩnh vực LSTs, StakeWise không muốn bỏ lỡ cơ hội để đưa ra tuyên bố của mình trên thị trường.

“Chúng tôi sẽ nói nhiều hơn về sản phẩm, và đảm bảo ngay cả khi không sử dụng StakeWise, ít nhất bạn cũng đã nghe nói về nó và luôn ghi nhớ trong đầu”, Kirill nói.

Và Kirill thường bắt đầu cuộc nói chuyện về StakeWise với câu chuyện từ ba năm trước khi anh giấu gia đình và bạn gái để cùng Dmitri xây dựng nền tảng với nỗi băn khoăn không ngớt về tương lai của nó.

Bạn nghĩ đây là cơ hội duy nhất. Bạn sợ mọi thứ chẳng đi tới đâu nhưng vẫn làm và hy vọng nó sẽ thành công. Thực tế nó đã thành công và chúng tôi mãi mãi biết ơn vì điều đó

Kirill Kutakov, đồng sáng lập StakeWise

Xem thêm: Stader: 'Sau Shanghai Upgrade, cơ hội lớn ở mảng LSDs'