Trò chuyện cùng các founder Web3: Xu hướng DeFi tiếp theo là gì?
MC: PAM - Phillip Arthur Moore, Co-lead Hot Cross.
Speaker:
- Le Thanh: Founder Coin98 Finance.
- Emile: Founder XDEFI Wallet.
- Ravindra: Founder Frontier.
Anh em có thể nghe buổi trò chuyện thông qua link TẠI ĐÂY.
Background của các Founder & Công việc hiện tại
Để bắt đầu, các founder có chia sẻ về background và công việc hiện tại:
Le Thanh
Le Thanh đã từng là một kỹ sư phát triển sản phẩm nhúng (embedded systems engineer). Thời đại học, anh sáng lập công ty đầu tiên là một research lab, nghiên cứu và làm việc với các chương trình lập trình.
Không chỉ kĩ năng lập trình, anh muốn phát triển thêm các kĩ năng về kinh doanh, từ đó tự chạy một mô hình kinh doanh riêng. Anh đã bắt đầu một công ty thương mại điện tử riêng trước khi bắt đầu cuộc hành trình với crypto vào năm 2017.
8 tháng đầu, anh dành toàn bộ thời gian để học về cách thị trường vận hành và muốn tập hợp những người có cùng sở thích về crypto xung quanh mình. Dần dần, con số đó ngày càng lớn và trở thành một trong những cộng đồng crypto lớn nhất ở Việt Nam. Sau cú sập của BTC năm 2018, anh quyết định bán công ty kinh doanh trước đó, dành toàn bộ thời gian, công sức vào thị trường crypto, đưa Coin98 chính thức trở thành một công ty.
Dự đoán được việc sẽ có rất nhiều blockchain phát triển hệ sinh thái của riêng mình, từ đó tạo ra nhu cầu lớn cho một chiếc ví multi-chain kết nối với các blockchain đó.
→ Bắt đầu xây dựng sản phẩm đầu tiên Coin98 Wallet (hiện nay là Coin98 Super App).
Tìm hiểu thêm: Từ kỹ sư làm việc với Thung lũng Silicon đến Founder Coin98
PAM:
- Coin98 Super App không phải là một sản phẩm một sớm một chiều, đó là công sức tính bằng năm.
- Coin98 Analytics cũng rất bổ ích, là một kênh PAM thường xuyên tham khảo.
- Le Thanh là một founder với kĩ năng phân tích mạnh, có background vững trong DeFi và kinh doanh, tạo dựng được niềm tin và được cộng đồng tôn trọng. Thanh đi lên từ con số 0, làm việc không biết mệt mỏi để có được ngày hôm nay.
Ravindra Kumar
Ravindra Kumar đã dành phần lớn thời gian cuộc đời làm một lập trình viên, bắt đầu công việc này từ năm 2009, đã từng khởi nghiệp từ những ngày đầu, sau đó làm việc cho rất nhiều dự án, công ty công nghệ khác nhau.
Lần đầu tiên Ravindra tiếp xúc với BTC vào năm 2015 - 2016 khi là một người lập trình các thiết bị di động.
Sau đó, tiếp cận nhiều hơn với các Hackathon liên quan đến Web3, được gặp gỡ founder của Instadapp và trở thành CTO của dự án start-up này.
Bắt đầu xây dựng Frontier với mục đích tracking các khoản đầu tư crypto. Vào cuối năm 2021, khởi chạy một chiếc ví có thể kết nối với DeFi.
Frontier hiện tại đã hỗ trợ nhiều protocols.
Ravindra Kumar là một trong những người đầu tiên tiếp cận với DeFi, khi tổng TVL DeFi mới chỉ ở mức 40 triệu đô.
PAM:
- Đã gặp Ravindra từ năm 2018, được Ravindra gửi một bài viết trên Medium về 100 DeFi protocols cần biết. Hè năm 2019, PAM và Ravindra cùng làm việc và cố vấn cho một dự án, 2 người có một sự kết nối.
- Ravindra là một người sẵn sàng chia sẻ về DeFi, tập trung không ngừng vào sản phẩm, cũng là am hiểu crypto theo góc nhìn kĩ thuật.
- PAM đã được giới thiệu bản beta của Frontier được build bởi Ravindra và rất thích ý tưởng này.
Emile
Emile đã từng hoạt động ở thị trường tài chính truyền thống với vị trí phân tích chứng khoán, sau đó bắt đầu một startup riêng nhưng không thành công và trở lại với thị trường tài chính, làm sản phẩm cho các công ty như Bloomberg.
Đã tiếp cận với BTC từ năm 2013 và bắt đầu đầu tư vào BTC vào năm 2015.
2017 tham gia vào quỹ đầu tư mạo hiểm của BCG, từ đó quen Co-Founder David, triển khai sản phẩm ví cross-chain mang tên XDEFI.
Những "kẻ thách thức" MetaMask
Tất cả 4 người tham gia AMA này đều là những người tin tưởng vào tương lai multi-chain. Trước đây rất ít người muốn xây dựng một sản phẩm đối đầu với MetaMask, nhưng hiện thời thế đã thay đổi, rất nhiều builders muốn xây dựng một sản phẩm tốt hơn MetaMask.
MetaMask ra mắt tính năng swap token ngay trong ví giúp duy trì business model của các loại ví điện tử. Sau khi ra mắt đã đem lại 315 triệu đô phí giao dịch.
Phí giao dịch từ các wallet chủ yếu vẫn đến từ web browser, extension trên web.
Mạng lưới Ethereum vẫn gặp phải vấn đề tắc nghẽn và phí giao dịch cao, đặc biệt vào những lúc thị trường có xu hướng tăng trưởng. Các startups hiện nay đang build các sản phẩm có thể hoạt động hiệu quả trên nhiều EVM blockchains. Các ví crypto đang làm việc với các bridge và phương tiện thanh toán như Synapse, Moonpay để hỗ trợ người dùng mới tiếp cận DeFi.
Nguồn nhân lực
- Hot Cross với 15+ người.
- Frontier với 60+ người tham gia thị trường với tiền đầu tư của các VCs.
- Coin98 với 100+ người và vẫn đang mở rộng.
Các founders trong thế giới Web3 đều có một điểm chung: Tập trung vào sản phẩm.
Thị trường đang phát triển mạnh
Việt Nam và Ấn Độ là các thị trường đang phát triển. Mọi thứ ở các thị trường này thường được cho là rẻ, trừ bất động sản và người tài. Tuy vậy, các sản phẩm được build từ các thị trường đang phát triển này chưa bao giờ có thể coi là tầm thường.
Các câu hỏi của PAM
Các Web3 founders nghĩ sao về việc open-source các sản phẩm của mình?
Le Thanh: Coin98 là một công ty crypto đẩy mạnh tốc độ phát triển sản phẩm, team sẽ dễ dàng cập nhật và sửa lỗi nhanh hơn việc open-source, đánh có thể là một sự đánh đổi tạm thời. Hiện tại vẫn còn quá sớm, khi thị trường đã đủ “chín”, thương hiệu đã được khẳng định rõ ràng, team sẽ tính đến chuyện mở mã nguồn.
Ravindra: Ban đầu sản phẩm là open-source, tuy nhiên khi mở mã nguồn bị kẻ xấu sử dụng để lừa người dùng, scam, lấy cắp private key. Để tiến tới việc open-source cần chuẩn bị rất nhiều tài liệu.
Làm thế nào để cân bằng giữa lợi ích của VC và tầm nhìn của builder?
Le Thanh: Chúng tôi tiến hành việc gọi vốn sau khi đã cho ra mắt sản phẩm và đã có một tệp người dùng. Với các nhà đầu tư mạo hiểm, chúng tôi vẫn đang tìm cách tốt nhất để thu được nguồn lợi từ các sản phẩm.
Ở thời điểm này, chúng tôi có thể tận dụng nguồn vốn từ các VCs để mở rộng team, thu hút nhiều người dùng và mở rộng hệ sinh thái sản phẩm. Để xây dựng được một sản phẩm tốt sẽ cần rất nhiều tiền, một startup trong crypto cần phải biết lúc nào cần gọi vốn và dùng số vốn đó làm gì.
Đọc thêm: Các vòng gọi vốn của Coin98
Ravindra: Ở thời điểm ban đầu, cần dùng rất nhiều tiền để đẩy mạnh tốc độ phát triển sản phẩm. Thời điểm hiện tại, team đang cắt giảm một vài bên thứ 3 để giảm sự phụ thuộc. Thời điểm ban đầu cũng rất khó để thu hút được sự chú ý của các VCs do các VCs phải làm việc với rất nhiều dự án, hãy để sản phẩm giúp bạn nói điều cần nói.
Vào tháng 8 năm 2020, Frontier đã gọi được $1.85 triệu đô từ vòng seed, được dẫn đầu bởi Alameda Research, FTX, NGC Ventures,…
Quan điểm về NFT
NFT đang trong quá trình phát triển, trở nên ngày càng phổ biến và được đón nhận rộng rãi. Người nổi tiếng, các nhãn hiệu, nghệ sĩ đang tham gia vào thị trường NFT. Người hâm mộ cũng có thể tham gia với tư cách thành viên nhờ có NFT.
Việc trading NFT cũng đang trở nên phổ biến. NFT có thể trở thành phương tiện để kết nối với thể giới Web3, các công dụng của NFT ngày một đa dạng.
Quan điểm về multi-chain, cross-chain, omnichain
Le Thanh:
- Hiện tại layer cơ sở hạ tầng vẫn còn tồn đọng thiếu xót. Coin98 và đội ngũ nội bộ đang bắt kịp và dần tìm ra giải pháp đáng tin cho vấn đề này. Xây dựng những thứ có thể mở rộng và thu hút nhiều người dùng mới cho thị trường DeFi.
- Một vài blockchain hiện tại vẫn đang cố theo đuổi TVL, cách thức có phần lỗi thời. Cần có các hoạt động khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo trên các blockchain thay vì in token và thu hút TVL ngắn hạn.
- Các Layer 1 và Layer 2 ngày càng được đón nhận.
Ravindra:
- Khối lượng giao dịch đang bị phân tán trên các chain. Đôi khi phải mất nhiều ngày để bridge tài sản sang một vài L2.
- 25 tỉ đô đang được bridge mỗi ngày.
- Việc quản lý multi-chain/cros-chain là một việc khó khăn do nhiều vụ hack đã xảy ra.
- Staking đóng một vai trò quan trọng trong một thế giới multi-chain.
Dự đoán thị trường năm 2024
PAM: Các đồng tiền điện tử vốn hóa cao sẽ được “tổ chức hóa” với sự tham gia của nhiều gã khổng lồ trong thị trường truyền thống. Web3 cần phải được triển khai trên điện thoại vì ai cũng sẽ sử dụng điện thoại di động.
Le Thanh: Trong tương lai, các protocol sẽ triển khai các chain riêng.
Ravindra: Chưa thật sự nhiều điểm sáng tạo do đang mô phỏng các hoạt động trên thị trường tài chính truyền thống. Một trong những ý tưởng nổi bật là Flash Loans, không liên quan tới tài chính truyền thống. Lending sẽ vẫn được chú ý do có thể lưu giữ được giá trị trong dài hạn.