Ứng dụng các công cụ DAO để kiến tạo và vận hành một DAO đầu tư

Key insights

• Các công cụ DAO có vai trò lớn trong việc tạo ra một tổ chức minh bạch, nơi bất kỳ thành viên nào cũng có thể biết và tham gia vào quyết định của tổ chức.
• Điều này phù hợp với thị trường crypto và khả năng cao nếu thị trường crypto phát triển, mảng DAO cũng phát triển theo.
• Tuy nhiên các công cụ DAO không thể giúp giải quyết mọi vấn đề và vẫn yêu cầu các kỹ năng khác để kiến tạo và vận hành một DAO.

Hiểu đúng về DAO

DAO (Decentralized Autonomous Organization) là tổ chức tự trị phi tập trung. Nhờ ứng dụng công nghệ blockchain, DAO cho phép các thành viên dễ dàng tiếp cận, kiểm chứng các đề xuất, hành động của tổ chức và họ có thể tham gia vào các quyết định của DAO.

Để quá trình kiến tạo và vận hành một DAO dễ dàng hơn, hiện đã có rất nhiều công cụ DAO đuợc phát triển.

Tuy những công cụ DAO hiện tại rất đa dạng về chức năng, nhưng xét ở vai trò người dùng, việc sử dụng đúng công cụ sẽ tốt hơn việc cố sử dụng thật nhiều các công cụ để kiến tạo và vận hành một DAO.

Xem thêm Tổng hợp các công cụ DAO.

Blockchain nói chung và DAO nói riêng không phải là phép màu giúp giải quyết mọi vấn đề. Trước khi bắt đầu triển khai một DAO ta nên làm rõ những lợi thế mà chúng có thể mang lại và những nhược điểm trong quá trình thực hiện. Điểm khác biệt của DAO với làm việc trong một nhóm hoặc tổ chức truyền thống là bạn có thể dễ dàng tiếp cận những kế hoạch của DAO. 

Kể cả khi bạn không thuộc nhóm đứng đầu tổ chức và có ít tác động đến quyết định của DAO, việc minh bạch thông tin sẽ giúp chúng ta có thể rời khỏi tổ chức bất kỳ lúc nào và đảm bảo được quyền lợi cho bản thân. Điều này sẽ giúp ngăn những sự việc như của FTX, Three Arrows Capital, Genesis xảy ra, gây thiệt hại lớn tới những người tham gia. 

Ở phần dưới tác giả sẽ phân tích ví dụ về việc kiến tạo và vận hành một DAO đầu tư từ lúc mới bắt đầu cho đến khi nhiều thành viên.

Cách tạo và vận hành một DAO đầu tư

Tổng quan

• Mục đích: DAO tập trung vào đầu tư và tạo ra lợi nhuận từ thị trường.
• Quy mô DAO: Bắt đầu từ 10 người và mở rộng đến 1,000 thành viên.

Bắt đầu từ một nhóm nhỏ 

Bắt đầu từ số lượng thành viên nhỏ dưới 10 thành viên, đây là một nhóm làm việc vì đam mê và đã quen biết với nhau từ trước. Ban đầu nhóm có ít hoạt động, thông thường nếu có cơ hội đầu tư trên thị trường, họ sẽ thông báo cho anh em ở trên các nhóm chat như Telegram hoặc Discord, người nào có thấy hứng thú có thể tự dùng tiền để mua.  

Tuy nhiên vấn đề dần phát sinh, Ethereum có phí giao dịch cao, nhất là những lúc mạng lưới tắc nghẽ, việc tự chơi sẽ tốn thêm nhiều chi phí. Ngoài ra có nhiều cơ hội tiềm năng nhưng giá vốn phải bỏ ra cao như PFP NFT, chạy node, nắm một lượng token tối thiểu để stake,... Nếu có thể chia đều vốn bỏ ra giữa các thành viên thì có thể phân bổ tỷ lệ lợi nhuận và rủi ro một cách hợp lý hơn. 

Do đó nhu cầu lập một quỹ chung của nhóm xuất hiện, thông thường người nắm giữ quỹ là người có uy tín và kinh nghiệm nhất nhóm. Nhờ blockchain, ai cũng có thể theo dõi lịch sử giao dịch của quỹ và biết những biến động liên quan. Số tiền bỏ vào quỹ của các thành viên linh hoạt tuỳ vào khả năng, các hoạt động và thông tin đầu tư được quản lý ở các app khá đơn giản như Google Excel, Notion, Miro,... 

Lúc này sợi dây gắn kết của tổ chức chủ yếu ở niềm tin và các thành viên sẽ là người chịu trách nhiệm trực tiếp cho rủi ro từ việc đầu tư.

Cách triển khai như trên phụ thuộc nhiều vào người cầm quỹ và nảy sinh nhiều vấn đề vì không thể chắc rằng liệu họ có hành vi xấu với quỹ hay không. Và liệu quyết định của họ có được các thành viên khác ủng hộ hay không. 

Ứng dụng các công cụ DAO rất phù hợp cho tình huống trên.

Để tăng tính đảm bảo cho quỹ, nhóm có thể sử dụng công cụ của Gnosis Safe. Gnosis Safe cho phép lưu trữ tài sản theo cơ chế đa chữ ký (multi-sìg), theo đó thay vì để một người quản lý, quỹ sẽ do nhiều người quản lý, khi số đông chấp thuận thì giao dịch mới được thông qua. Sản phẩm của Gnosis Safe được ứng dụng trong hầu hết trong các DAO hiện nay.

Ví dụ quỹ có 3 thành viên góp tiền thì phải có 2 thành viên thông qua thì mới có thể dùng tài sản trong quỹ.

Để mọi quyết định được minh bạch và người đề xuất có thể tham khảo ý kiến của các thành viên trong tổ chức, họ có thể sử dụng công cụ Snapshot. Snapshot là nền tảng cho phép các thành viên của DAO đưa ra các đề xuất, vote (bỏ phiếu) và thảo luận các đề xuất liên quan đến DAO. 

Một lưu ý là Snapshot và Gnosis Safe là hai công cụ riêng biệt, có nghĩa là kể cả khi các thành viên trong tổ chức không đồng ý với việc sử dụng quỹ, ví Gnosis Safe vẫn có thể được triển khai nếu phần đông người quản lý quỹ thông qua. Do đó tài sản thành viên vẫn chịu rủi ro, tuy nhiên họ có thể biết được hành vi xấu của tổ chức và thực hiện các biện pháp để bảo vệ quyền lợi cho bản thân. Gnosis đang phát triển công cụ để liên kết việc vote với ví, có nghĩa là chỉ khi đề xuất được thông qua ở các ứng dụng bỏ phiếu thì giao dịch của quỹ mới được chấp thuận.

Bên cạnh Snapshot và Gnosis Safe là các công cụ trực tiếp nhất, bạn đọc có thể tham khảo thêm các công cụ tương tự ở bài tổng hợp các công cụ DAO. Đã có nhiều công cụ cung cấp sẵn framework cho người dùng giúp việc tạo lập một DAO dễ dàng hơn như Colony, Aragon, Syndicate,... Tuy nhiên hạn chế của chúng là thiếu sự linh hoạt và người dùng phải chấp nhận UI/UX sẵn có của dự án.

Giải quyết bài toán về tính minh bạch và sự đảm bảo cho tài sản, lúc này nhóm mới chính thức trở thành một DAO đầu tư.

Mở rộng 

Mọi việc diễn ra thuận lợi và các thành viên kiếm được nhiều tiền từ thị trường. Để tăng tỷ lệ lợi nhuận và tầm ảnh hưởng họ bắt đầu nghĩ tới việc mở rộng DAO.

Mục đích hiện tại của DAO là tuyển thêm thành viên có năng lực. Những thành viên này có thể là những researcher có nhiều kinh nghiệm trong những mảng mà DAO chưa có lợi thế, hoặc có thể là nhà phân tích dữ liệu (Data Analysis) để DAO có thể củng cố luận điểm trong đầu tư, hoặc có thể là nhà lập trình, … Nói chung DAO sẽ thuê thêm những thành viên phù hợp với định hướng mở rộng của mình. 

Để tìm kiếm thành viên, DAO có thể sử dụng mối quan hệ sẵn có hoặc đăng và tìm kiếm trên các trang tìm kiếm việc làm Web3. Tác giả đã tổng hợp một số Twitter của các trang tìm kiếm việc làm Web3 trong bài tổng hợp công cụ DAO. Bạn đọc có thể tham khảo tại đây.

Khi đã tìm được thành viên mới, việc giao tiếp và quản lý vẫn sẽ được thực hiện trên các ứng dụng đang sử dụng. Những ứng dụng giao tiếp như Telegram, Discord,... hay ứng dụng quản lý công việc và tài nguyên như Notion, Miro, Trello,... có thể đáp ứng được hầu hết nhu cầu hiện nay. 

Các đề xuất về mức lương hàng tháng hay phúc lợi đã được thảo luận trên Snapshot. Nếu như việc tuyển thành viên mới yêu cầu trả lương (có nhiều người tham gia chỉ để được tiếp cận với cơ hội đầu tư và không cần lương), thì lúc này thay vì cần tìm thêm một kế toán để chi trả lương và thống kê sổ sách, ta chỉ cần sử dụng các công cụ asset streaming. 

Asset streaming là công cụ cho phép tự động triển khai và thực thi các dòng tiền cùng một lúc theo thời gian trên on-chain mà không cần người dùng phải tương tác quá nhiều. Tiền từ bên thanh toán sẽ được gửi tới người nhận tính theo từng giây, từng phút... tùy vào việc cài đặt. Điều này cho phép người nhận linh hoạt hơn trong việc sử dụng tiền cũng như giúp giảm gánh nặng của việc thanh toán. Bên cạnh đó nhờ blockchain, số tiền chi trả sẽ luôn được minh bạch với các thành viên.

Các ứng dụng nổi bật về Asset Streaming có thể kể tới như Sablier trên Ethereum, Superfluid trên Polygon hay StreamFlow trên Solana. 

Khi số lượng người trong DAO tăng lên việc phân cấp thành viên cần được chú ý, những người đóng góp nhiều nhất và những người tham gia DAO đầu tiên nên có quyền hạn lớn hơn. Lúc này DAO có thể phát hành token thảo luận và phân chia cho thành viên của mình. Với DAO đầu tư, tỷ lệ token của mỗi thành viên sẽ tương ứng với tỷ lệ doanh thu họ nhận được và quyền quyết định trong mỗi đề xuất của DAO.

Hiện tại đã có nhiều video hướng dẫn cách tạo token và có nhiều công cụ giúp tạo token mà không yêu cầu kinh nghiệm lập trình như Cointool, Tokenmaker,...

Đến bước này bạn căn bản đã tạo thành công một quỹ đầu tư phi tập trung (Ventures DAO) tương tự BitDAO, TheLao, MetaCartel Ventures,... Tuỳ vào kích thước và quy mô mà DAO muốn phát triển, DAO có thể ứng dụng linh hoạt các công cụ để đạt được hiệu quả mình mong muốn. 

Nếu các thành viên đứng đầu gặp khó khăn trong việc quản lý DAO, họ có thể sử dụng những công cụ giúp trực quan hoá và phân tích hành vi của thành viên. Nhánh công cụ này còn trong giai đoạn mới phát triển và chưa nhiều dự án có sản phẩm. Một vài cái tên đáng chú ý bao gồm Sobol và Beyond.

Ngoài việc tuyển dụng thêm những thành viên chất lượng với chuyên môn tốt, DAO cũng có thể mở rộng thêm về mảng phát triển cộng đồng để tăng tầm ảnh hưởng. Với kiến thức và kinh nghiệm, việc phát triển cộng đồng là không khó. Các ứng dụng như Telegram, Discord, Twitter là nền tảng thích hợp với tệp người dùng lớn.

DAO có thể kiếm thêm nguồn thu bằng nhiều cách khác nhau khi có một cộng đồng đủ lớn. Nếu muốn họ có thể gọi vốn cho token của DAO, thành viên sở hữu một số token nhất định sẽ được hưởng những quyền lợi của DAO như tham gia nhóm Discord ẩn, được chia sẻ lợi nhuận, được tham gia cơ hội đầu tư,...

Hiện có nhiều công cụ giúp xác minh thành viên đủ điều kiện một cách hoàn toàn tự động như: GuildXyz, 101,...

Lúc này quy mô của DAO sẽ tăng trưởng rất nhanh và số lượng thành viên có thể đạt tới hàng ngàn cho đến hàng chục ngàn là hoàn toàn có thể. 

Mặt trái của DAO

Phía trên là một ví dụ về việc kiến tạo và vận hành một DAO đầu tư. Ngoài DAO đầu tư, còn nhiều DAO với mục đích khác nhau mà ta thường thấy như DAO của các dự án DeFi nhằm thảo luận và quyết định hướng phát triển của dự án. Một ví dụ khác là các Guild DAO như Yield Guild Games, GuildFi,... với mục đích thúc đẩy và kiếm lợi nhuận từ GameFi. 

Tùy vào mục đích thành lập DAO mà việc vận dụng các công cụ DAO phù hợp sẽ khác nhau. Tuy nhiên điều cốt lõi để phân biệt DAO với một nhóm hay tổ chức bình thường là sự minh bạch về thông tin và bất kỳ ai cũng có thể đóng góp cho định hướng phát triển chung.

Với bản chất trên, ta có thể thấy DAO phù hợp hơn với thị trường crypto hơn là thị trường truyền thống. Việc mọi thứ quá rõ ràng và ai cũng có thể tiếp cận đề xuất và hành động của tổ chức sẽ tạo ra những vấn đề liên quan đến bảo mật thông tin và nhiều nhược điểm khác. Ngược lại với bản chất minh bạch của blockchain, DAO đã thành quy chuẩn cho hầu hết dự án DeFi và nhiều mảng khác nói chung.

Các công cụ DAO có đóng góp lớn trong việc tạo ra các DAO. Tuy nhiên chúng không phải toàn năng. Việc kiến tạo và vận hành một tổ chức dù ở trong thị trường crypto hay thị trường truyền thống vẫn cần những kỹ năng liên quan đến việc quản trị và những kỹ năng tương tác giữa người với người. Làm sao để DAO có thể khuyến khích những thành viên của mình cống hiến và làm sao để có thể phân bổ lợi ích đồng đều giữa các thành viên,... sẽ là những bài toán khó mà DAO cần vượt qua để phát triển.