Tezos là gì? Toàn tập về tiền điện tử XTZ Coin

Tezos là gì?

Tezos là một blockchain nền tảng với các tính năng chính tương tự như Ethereum. Tuy nhiên, Tezos còn có các tính năng nổi bật khác như: Onchain Governance, Self-Amendment (tự sửa đổi). Mục tiêu của dự án là trở thành nền tảng hợp đồng thông minh duy nhất mà người dùng cần đến sau này.

Tezos giải quyết vấn đề gì?

Có hai vấn đề chính được Tezos đặt ra đối với nhiều Blockchain nền tảng hiện tại:

1. Cộng đồng bị chia rẽ khi Hardfork

Mình sẽ lấy ví dụ là việc Bitcoin Cash Hard Fork thành Bitcoin SV và Bitcoin ABC.

Một bên ủng hộ Bitcoin Cash nên tích hợp thêm chức năng hợp đồng thông minh. Bên còn lại giữ ý kiến rằng Bitcoin Cash chỉ nên là một Cryptocurrency cho việc thanh toán - Theo định hướng & tầm nhìn của Satoshi.

Không bàn đến việc đúng sai, nên hay không nên ở trường hợp này. Điều chắc chắn xảy ra là sự kiện làm cho cộng đồng của Bitcoin Cash bị chia rẽ thành hai phe, bên ủng hộ Bitcoin ABC và Bitcoin SV.

Nhìn ra xa hơn, Bitcoin Cash cũng là một Fork từ Bitcoin. Anh em có thể tìm hiểu thêm các sự kiện Hardfork lớn của Bitcoin, Ethereum và các dự án lớn khác bằng cách đơn giản là search Google.

2. Chi phí duy trì an ninh mạng quá lớn

Việc đào BTC bằng các máy đào cũng đồng nghĩa với việc anh em đang góp sức giữ cho mạng lưới Bitcoin an toàn. Càng có nhiều người tham gia đào, mạng lưới Bitcoin càng vững chắc, càng khó để tấn công hơn. Hiện nay, có thể nói Bitcoin là một trong những mạng lưới an toàn nhất thế giới.

Nhưng chi phí bỏ ra cho quá trình này cũng không phải số nhỏ, tiền máy đào, tiền điện,... chưa tính đến các vấn đề khác như lượng CO2 thải ra từ quá trình này. Theo Cambridge Judge Business School, điện năng mà mạng lưới Bitcoin tiêu thụ lớn hơn cả nước Thụy Sĩ. Con số này rơi vào 60.57 TWh mỗi năm.

Giải pháp của Tezos

Tezos phát triển một Middleware gọi là Network Shell. Network Shell hỗ trợ trong giao tiếp giữa Network Protocol và Blockchain Protocol. Nói một cách đơn giản, Network Shell cho phép Tezos phát triển một sổ cái có thể tự nâng cấp (Self-Amending Ledger).

Bên dưới là sơ đồ để anh em có thể hiểu rõ hơn về Network Shell.

Điểm nổi bật của Tezos

Trong phần này mình sẽ trình bày một vài điểm nổi bật của Tezos:

Tự sửa đổi và Quản trị On-chain

Mình sẽ lấy ví dụ: A muốn hạ số lượng XTZ cần khóa từ 10,000 XTZ xuống 8,000 XTZ để có thể bắt đầu Staking và nhận Reward từ việc xác nhận khối (blockc).

Dự án ABC cần Hardfork để thực hiện cải tiến này. Trong trường hợp tất cả cộng đồng đều ủng hộ việc này, họ chỉ cần cập nhập bản Update bản vá mới là cả cộng đồng sẽ chuyển qua một nhánh mới.

Nếu xảy ra việc không thống nhất ý kiến, một nhóm người không đồng ý việc giảm Token cần khóa từ 10,000 xuống 8,000 họ sẽ không cập nhập bản vá và tiếp tục chạy trên nhánh cũ. Thế là cộng đồng của Project ABC bị tách ra.

Trường hợp tương tự là Hardfork của Ethereum và Ethereum Classic.

Ở dự án Tezos, A tạo đề xuất Athena. Với một ít sửa đổi ở cấp độ giao thức và A yêu cầu một số XTZ cho việc A bỏ công sức ra Code cho Tezos. Số XTZ này nhằm đảm bảo cho các Developers có động lực để đóng góp cho hệ sinh thái.

Ở giai đoạn đoạn này, các Owner XTZ có thể dùng XTZ của mình để vote. Nếu quá trình này kết thúc với việc đề xuất Athena đạt được đa số vote ủng hộ thì đề xuất Athena sẽ chuyển qua giai đoạn thử nghiệm.

Một chuỗi thử nghiệm sẽ thử chạy đề xuất này và cộng đồng có thể góp ý cải thiện nó. Nếu Athena hoàn thiện nó sẽ được update thành mạng chính mà không cần phải thực hiện Hardfork.

Thuật toán Liquid Proof of Stake (LPoS)

Cơ bản LPoS là một biến thể của DPoS nhưng khác một điểm quan trọng là: Anh em có thể ủy quyền Vote của mình cho người mà anh em tin tưởng.

Vì vậy, để trở thành người có quyền lực trong mạng lưới, anh em không nhất thiết phải bỏ vài chục triệu đô la mua XTZ mà chỉ cần giành được sự tin tưởng của cộng đồng Tezos.

Thông tin chi tiết về XTZ Coin

XTZ Key Metrics

• Token Name: Tiz
• Ticker: XTZ
• Blockchain: Tezoschain.
• Token Standard: Updating…
• Contract: Updating…
• Token Type: Utility, Governance
• Total Supply: Không giới hạn
• Circulating Supply: 861,090,080 XTZ

XTZ Token Allocation

XTZ Token Sale

Public sale (ICO):

• Start Date: 28/06/2017.
• End Date: 13/07/2017.
• Token Price: $0.47
• Thanh toán bằng: BTC, ETH
• Tổng vốn gọi được: 361,122 ETH + 65,681 BTC
• Tổng Token bán được trong ICO: 607,489,041 XTZ

Tezos (XTZ) đã kết thúc ICO vào ngày 13/7/2017.

XTZ Token Release Schedule

XTZ Token Use Case

Trước khi nói về đồng XTZ coin, mình sẽ nói một chút và các thuật ngữ liên quan đến Tezos mà ít nhiều anh em sẽ nghe qua khi tìm hiểu về Tezos.

Liquidity, Michelson và Tezos VM là gì?

• Liquidity, Michelson là ngôn ngữ được dùng để viết Smart Contract trên Tezos.
• Tezos VM (Tezos Virtual Machine) có chức năng tương như máy ảo EVM. EVM là viết tắt của cụm từ Ethereum Virtual Machine - một máy ảo Turing hoàn toàn, có nhiệm vụ giúp các Smart Contract chạy được.

Banking, Baker và Delegate là gì?

• Banking là quá trình các khối được sản xuất và xác nhận trên chuỗi khối Tezos.
• Banker là người tham gia quá trình Banking. Để trở thành một Banker thì cần ít nhất 1 Roll (1 Roll = 10,000 XTZ)
• Khi anh em không đủ 10,000 XTZ để trở thành Banker, anh em có thể Delegate số coin XTZ của mình cho 1 Baker mà mình tin tưởng. Vệc này giúp Banker đó cơ hội cao hơn được chọn là người đại diện và nhận được phần thưởng khối, bù lại phần thưởng sẽ được chia một phần cho anh em.

Trong hệ sinh thái của Tezos ở thời điểm hiện tại, XTZ được dùng chủ yếu để:

• Làm phí giao dịch.
• Làm phần thưởng khối cho Baker.
• Onchain Governance: bằng việc Vote các đề xuất để chọn ra ra đề xuất được đồng ý bởi số đông.
• Được Tezos Foundation dùng để xây dựng và phát triển hệ sinh thái của Tezos.

Một số tính năng sẽ có khi hệ sinh thái Wanchain được chấp nhận rộng rãi như Ethereum:

• XTZ được dùng để là xây dựng Dapps trên Tezos.
• Gọi vốn bằng XTZ trên nền tảng Tezos.

Cách kiếm và sở hữu XTZ coin

Có hai cách phổ biến để anh em có thể kiếm được XTZ coin là:

• Mua coin trên các sàn giao dịch hỗ trợ.
• Trở thành Banker hoặc Delegate XTZ của mình vào Pool để banking và nhận được phần thưởng xác nhận khối là XTZ.

Ví lưu trữ & Sàn giao dịch XTZ Coin

Ví lưu trữ XTZ Coin

Một số ví anh em có thể dùng để trữ XTZ coin: Tezbox, Galleon, Cortez, Kukai, Ledger Nano X, Ledger Nano S, Trezor Model T.

Ngoài ra, anh em cũng có thể lưu trữ XTZ  dạng wrapped trên mạng lưới Binance Smart Chain với Coin98 Wallet theo hướng dẫn chi tiết dưới đây:

Bước 1: Tại giao diện chính, chọn Receive (Nhận).

Bước 2: Nhập XTZ vào ô tìm kiếm.

Bước 3: Sao chép địa chỉ ví và gửi XTZ coin vào địa chỉ này.

Đọc thêm: Cách tạo ví Tezos

Sàn giao dịch XTZ Coin

Các sàn lớn cho giao XTZ bao gồm: Bitmax, Gate.io, Coinbase Pro....

Bên cạnh đó, anh em cũng có thể giao dịch mua bán XTZ dạng wrapped trên BSC ngay trên Coin98 Exchange theo các bước dưới đây:

Bước 1: Kết nối ví thông qua Coin98 Extension.

Bước 2: Chọn Pancake New (Binance Smart Chain).

Bước 3: Chọn Token để giao dịch:

• Tìm kiếm XTZ.
• Nếu search không ra thì anh em có dán contract của XTZ vào ô tìm kiếm: 0x16939ef78684453bfDFb47825F8a5F714f12623a

Bước 4: Điền số lượng token anh em muốn swap.

Bước 5: Điều chỉnh gas Gwei và trượt giá (slippage) theo nhu cầu, chọn Approve để hoàn thành giao dịch.

Roadmap & Updates

Đối với Tezos sẽ không có một Roadmap “Official” nào cả, nếu có cũng chỉ là của cá nhân hay một nhóm Dev nào đó đưa ra lộ trình cam kết cho những việc mà họ định phát triển trên nền tảng Tezos.

Tezos là một nền tảng phi tập trung nên bất cứ cá nhân hay nhóm Dev nào đó cũng có thể triển khai ý tưởng của mình trên nó. Còn việc có được áp dụng hay không còn tùy vào cộng đồng quyết định (Vote).

Tổng quan có một số tính năng đang được các nhóm cộng đồng Build trên Tezos:

• Cơ chế đồng thuận: Tendermint, Avalanche.
• Bảo mật: zk-SNARKs.
• Khả năng mở rộng: Sharding.
• Layer 2 và một số ngôn ngữ hợp đồng thông minh mới.

Anh em có thể xem đóng góp của cộng đồng Tezos tại đây. Ngoài ra, dưới đây là các đề xuất đã được thông qua của Tezos:

• Athens (5/2019): Tăng giới hạn Gas Limit và giảm giá trị 1 Roll xuống từ 10,000 XTZ xuống 8,000 XTZ.
• Babylon (10/2019): Ra mắt phiên bản mạnh mẽ hơn của thuật toán đồng thuận blockchain (Emmy +); phát triển Smart Contract đơn giản hóa; tinh chỉnh quy trình Delegate.
• Carthage (3/2020): Tăng gas limit trên mỗi Block và mỗi lần vận hành; cải thiện công thức được sử dụng để tính toán Baking và xác nhận phần thưởng.
• Delphi (9/2020): Cải thiện gas fee. Giảm chi phí lưu trữ theo hệ số 4 để phản ánh những cải tiến trong lớp lưu trữ bên dưới.
• Edo (2/2021): Thêm Sapling và BLS12-381 để kích hoạt Smart Contract bảo vệ quyền riêng tư và ticket cho Native Permissons. Cập nhật quy trình sửa đổi bằng cách giảm độ dài khoảng thời gian xuống còn 5 Cycles và thêm Adoption Period lần thứ 5.
• Florence (5/2021): Tăng gấp đôi size của Operation, và Smart Contract. Tối ưu hóa gas cũng như tăng tốc lên hệ số 10. Cho phép phát triển Smart Contract trực quan hơn bằng cách áp dụng thứ tự thực hiện theo chiều sâu. Hủy kích hoạt Test Chain trong Economic Protocol, dẫn đến quy trình sửa đổi được tổ chức hợp lý hơn.
• Granada (8/2021): Ra mắt Liquidity Baking, tạo ra một lượng nhỏ tez mỗi Block và gửi vào Market Making Smart Contract. Điều này khuyến khích lượng lớn thanh khoản phi tập trung giữa tez và tzBTC. Bao gồm một số cải tiến dẫn đến mức gas fee giảm 3-6 lần.

Đối tác

• Elevated Returns: Một công ty tài chính, tập trung vào Tokenized tài sản.
• Brazilian Investment Bank: Ngân hàng đầu tư của Brazil.

Dự án tương tự

Ethereum (ETH): Nền tảng điện toán phân tán, mã nguồn mở dựa trên công nghệ Blockchain có khả năng thực thi Smart Contract. Ethereum cho phép các nhà phát triển xây dựng các ứng dụng phi tập trung (DApps) và các tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs).

Ethereum Classic (ETC): Nền tảng Blockchain được phát triển và tạo ra dựa trên công nghệ Blockchain của Ethereum, cho phép mọi người xây dựng và sử dụng các ứng dụng phi tập trung (dApps). Ethereum Classic là chuỗi nguyên thủy của Ethereum bên cạnh Ethereum (ETH).

Solana (SOL): Nền tảng blockchain mã nguồn mở có hiệu suất cao với khả năng mở rộng lên đến 700,000 TPS và thời gian khối 400ms, mà không cần áp dụng các giải pháp phức tạp như Sharding hay Layer 2.