Lộ trình đầu tư tiền điện tử cho người mới bắt đầu từ A - Z

Mọi trang báo lớn như VnExpress, TuoiTre… đều có những tuyến nội dung riêng về blockchain và crypto, các giải đấu tầm cỡ quốc tế như Formula 1, NBA… được tài trợ bởi những dự án crypto.

Có thể thấy độ phủ sóng của thị trường crypto đang ngày một lớn, khiến nhiều nhà đầu tư tham gia với mục đích tìm kiếm cơ hội và thay đổi vị thế. Tuy nhiên, thị trường crypto còn khá mới khi lịch sử hình thành chỉ bắt đầu từ 2008, với hàng loạt công nghệ, định nghĩa và kiến thức xa lạ dành cho người mới.

Vì vậy, dưới đây là bài viết về hướng dẫn đầu tư crypto dành cho người mới bắt đầu, một thị trường nhiều cơ hội nhưng đầy rẫy thách thức.

Bài viết được viết dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của tác giả và không phải lời khuyên đầu tư.

Đầu tư crypto là gì?

Đầu tư crypto là loại hình đầu tư vào những token/coin của các dự án làm về những lĩnh vực liên quan tới blockchain. Khác với những kênh đầu tư truyền thống như chứng khoán… thị trường crypto không có khoảng thời gian nghỉ như cuối tuần, lễ… bởi đây là thị trường được đầu tư trên đa quốc gia, thời gian hoạt động liên tục để phù hợp với từng múi giờ trên thế giới.

Đầu tư crypto không chỉ dừng lại ở việc mua bán coin trên các sàn giao dịch hay OTC như môi trường truyền thống, đầu tư crypto còn là việc tham gia những hoạt động tài chính phi tập trung khiến lợi nhuận trong thị trường crypto có thể khiến một người đổi đời, nhưng bù lại đi kèm rủi ro rất cao.

Hiện tại, mua bán coin hoàn toàn hợp pháp khi mọi quốc gia đều có những cách quản lý riêng dành cho thị trường crypto. Tuy nhiên, khung pháp lý trên nhiều nước hiện chưa có chặt chẽ, dẫn đến vấn nạn lừa đảo trong thị trường crypto khá phổ biến, vì vậy người trước khi tham gia crypto nên có những biện pháp bảo vệ tài sản cho bản thân.

Đầu tư crypto bắt đầu từ đâu?

Trước khi bắt tay vào đầu tư crypto, người dùng nên dành thời gian để tìm hiểu những kiến thức cơ bản về crypto, những thuật ngữ chỉ có riêng tại không gian Web3. Ví dụ như AMM, DEX hay DeFi… Việc tìm hiểu giúp người dùng nhận ra sự khác nhau giữa đầu tư chứng khoán và đầu tư crypto, khi đây là môi trường đầu tư diễn ra 24/24 với sự biến động lớn và liên tục.

So sánh với những thị trường như chứng khoán… crypto là không gian còn tương đối mới, với tuổi đời chỉ mới hình thành từ năm 2008. Trong khi đó, thị trường chứng khoán bắt đầu vào thế kỷ XVII. Vì vậy, với thị trường mới, định nghĩa mới, đầu tư tiền điện tử có những điểm khác biệt so với các thị trường còn lại.

Đọc thêm: 100+ thuật ngữ Blockchain và Crypto quan trọng cần biết!

Ngoài ra, thị trường crypto hiện chứng kiến hàng trăm, hàng ngàn token khác nhau cho người dùng đầu tư, với những đặc điểm và tính ứng dụng khác nhau. Vì vậy, tìm hiểu và học hỏi cho phép người dùng xác định xu hướng đầu tư phù hợp cho bản thân. Ví dụ, bạn là người muốn đầu tư dài hạn với thời gian khoảng 1 năm trở lên và sẵn sàng bỏ số tiền lớn để tham gia, Bitcoin và Ethereum có thể là câu trả lời phù hợp.

Sau khi người dùng đã có những kiến thức cơ bản về thị trường crypto và muốn có những công cụ phân tích cho việc đầu tư, người dùng có thể tham khảo những trang web sau:

• Trang web theo dõi tin tức mới nhất từ thị trường: X (Twitter cũ), Interlock…
• Trang web phân tích xu hướng: Arkham Intelligence, MarginATM…
• Trang web phân tích chuyên sâu: Coin98 Insights, Messari…
• Công cụ cung cấp dữ liệu về thông tin đồng coin: CoinGecko, CoinMarketCap…

 Đọc thêm: Tổng hợp các trang thông tin về crypto uy tín khi đầu tư crypto.

Các bước đầu tiên trong mua bán crypto

Mua bán stablecoin

Hình thức tham gia thị trường crypto nhanh và dễ dàng nhất cho người dùng mới là mua bán p2p trên các sàn CEX. Ngoài ra, vẫn còn hình thức mua bán OTC, nhưng hình thức này cần người giao dịch uy tín. Vì vậy, tham gia P2P trên sàn giao dịch CEX là cách tối ưu và đơn giản nhất cho người dùng mới.

Người dùng nên lưu ý khi tham gia thị trường crypto hay thậm chí muốn rút tiền khỏi thị trường, người dùng nên mua và bán bằng stablecoin. Vì hầu hết mọi nhà đầu tư tham gia crypto đều thông qua stablecoin như USDT, USDC… Stablecoin cho phép người dùng tiếp cận nhiều loại cặp token hơn, từ ARB cho tới C98. Đồng thời, stablecoin có tính ổn định, giúp nhà đầu tư tránh được những rủi ro biến động giá trong quá trình mua bán coin.

Ngoài ra, khi giao dịch P2P, người dùng nên để tâm tới tỷ lệ hoàn thành và số lượng giao dịch của thương gia. Một số người cho rằng hai chỉ số này càng cao, mức độ uy tín của thương gia càng tốt. Rủi ro của việc mua token đó là chuyển tiền và người bán không trả coin, ngược lại rủi ro việc bán token đó là người mua chuyển tiền bẩn. Vì vậy, nhằm hạn chế rủi ro, nhiều nhà đầu tư đã sử dụng tỷ lệ hoàn và số lượng giao dịch làm chỉ báo cho độ uy tín của thương gia.

Đọc thêm: Hướng dẫn mua bán coin cho người mới.

Tâm lý giao dịch

Stablecoin chỉ là tài sản với mức cố định 1 USD, đến khi người dùng thực hiện việc mua bán đồng coin đầu tiên. Cảm xúc và tâm lý lúc đó sẽ rất khác so việc nắm giữ stablecoin, vì vậy việc chuẩn bị tâm lý trước khi mua bán coin cũng là điều nhiều nhà đầu tư thường làm.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng cảm xúc luôn đóng vai trò quan trọng trong đầu tư, khi cơ thể sẽ tự động tiết ra hormone gây căng thẳng và adrenaline mỗi lần người dùng thực hiện các quyết định liên quan tới tài chính. Vậy với các phản ứng tự động từ cơ thể, làm sao người dùng có thể biết khi nào cảm xúc không tác động tiêu cực tới việc đầu tư:

Hạn chế đầu tư khi có chuyện tiêu cực hoặc FUD diễn ra xung quanh bạn: Theo nghiên cứu của Ralph Baddour, ông chỉ ra mối tương quan giữa thị trường đầu tư với FIFA World Cup. Những nghiên cứu cho rằng thị trường sẽ có xu hướng giảm nhẹ khi một đội bóng bị loại. Và ông cũng kết luận rằng khi có một điều tiêu cực xảy ra, xu hướng đầu tư của chúng ta sẽ tệ hơn.

Hạn chế FOMO hoặc đề phòng với những nội dung kích động tới cảm xúc của bạn: Quyết định đầu tư của bạn sẽ bị ảnh hưởng từ những nội dung, tiêu đề bài báo và môi trường xung quanh tạo cảm giác hưng phấn hay thậm chí sợ hãi cho bạn. Thậm chí, có những câu chuyện về những mảnh đời đầu tư với sự FOMO, cuối cùng thứ nhận lại là đánh mất toàn bộ tài sản của họ. Điển hình của nhân vật trong câu chuyện “Tiền mất vào crypto là tiền lấy vợ, mua xe, mua nhà…”

Quá tự tin cũng là phương thức đốt cháy tài khoản của bạn: Người dùng càng tự tin, mức độ chấp nhận rủi ro trong đầu tư của người dùng càng cao. Các nhà tâm lý học chỉ ra rằng “hiện tượng" quá tự tin xảy ra khi một người sắp nhận thất bại, nhưng đột nhiên họ vượt qua sẽ khiến cảm giác như “bất khả chiến bại".

Phòng tránh lừa đảo (scam)

Tuy nhiên, thị trường crypto vẫn có những nhược điểm người mới tham nên lưu ý trước khi đầu tư đó là khung pháp lý dành cho riêng thị trường crypto vẫn chưa hoàn thiện, khiến nhiều dự án thành lập với mục đích lừa đảo.

Điển hình vào những năm 2017-2019, ICO nổi lên như một hiện tượng, thu hút 20 tỷ USD, nhưng con số bị đánh cắp cũng không kém cạnh khi đạt mức 6 tỷ USD (30% tổng số tiền gọi vốn ICO).

Thậm chí nếu người dùng mua bán coin và nắm giữ tài ở sàn giao dịch CEX, rủi ro mất tài sản vẫn có nếu như sàn CEX không tuân thủ quy định pháp lý, như FTX với 8 tỷ USD thiệt hại hoặc Mt.Gox với 500 triệu USD bị đánh cắp.

Trong trường hợp người dùng sử dụng ví Web3 để nắm giữ tài sản lâu dài hoặc tham gia các hoạt động DeFi, người dùng nên lưu tâm tới những đường link và nền tảng mà người dùng đăng nhập để tương tác với ví, có những nền tảng chỉ cần người dùng thực hiện thao tác ký ví, tài sản của người dùng sẽ bốc hơi. Theo Beosin EagleEye, chỉ riêng tháng 11/2023, phishing attack đã gây thiệt hại lên tới 14.6 triệu USD.

Vì vậy, nhằm hạn chế đầu tư vào những dự án lừa đảo, người dùng nên đánh giá dự án thông qua đội ngũ dự án, whitepaper, tokenomic và nhà đầu tư của các dự án này. Nếu đã tham gia thị trường crypto và lưu trữ tài sản trên máy, người dùng nên liên tục quét virus trên thiết bị điện tử, kể cả khi không tải nhiều ứng dụng. Đã có những trường hợp, nhà đầu tư bị dính virus khi mang máy đi sửa và bị thợ cài virus.

Đọc thêm: 19 hình thức scam trong thị trường crypto.

Quản lý khoá cá nhân

Trong thị trường crypto, tham gia mua bán coin không chỉ nằm việc giao dịch trên sàn CEX mà còn ở những hoạt động tài chính ở mảng DeFi. Ví dụ:

DEX: Sàn giao dịch phi tập trung và không bị quản lý bởi bên thứ ba như Biance, OKX… cho phép người dùng mua bán nhiều loại tài sản so với CEX và có những hình thức đầu tư dài hạn như cung cấp thanh khoản, staking…

Restaking: Cho phép người dùng tiếp tục stake những token đã stake.

Hiển nhiên những hình thức không tồn tại ở các thị trường truyền thống, nhưng việc tham gia các hoạt động tài chính DeFi lại yêu cầu người dùng phải có ví tiền điện tử Web3 như MetaMask, Ramper…và điểm chung của các loại ví Web3 là người dùng cần phải bảo quản và quản lý chặt chẽ passphrase/private key.

Để dễ hình dung, passphrase/private key là chìa khoá giúp người dùng đăng nhập vào ví Web3, việc đánh mất hoặc bị lộ đồng nghĩa tài sản sẽ bị mất. Vì vậy, người dùng tham gia DeFi để đầu tư coin nên quản lý và lưu trữ kỹ các passphrase/private key, nhằm tránh trường hợp đáng tiếc xảy ra.

Đọc thêm: 4 Tips bảo vệ passphrase/private key an toàn.

Xây dựng và quản lý danh mục đầu tư tiền điện tử

Thị trường crypto từng chứng kiến nhiều dự án lớn biến mất sau một đêm (Luna, FTX…), khiến việc xây dựng danh mục và quản lý vốn là điều thiết yếu khi đầu tư.

Việc xây dựng danh mục đầu tư tốt cũng hỗ trợ người dùng có khả năng nắm bắt nhiều cơ hội hơn. Một danh mục đầu tư tốt sẽ có khả năng sinh lời cao khi sở hữu nhiều loại tài sản khác nhau.

Danh mục đầu tư sẽ tuỳ theo phong cách và tính cách của mọi người khi tham gia thị trường, vì vậy việc xây dựng một danh mục coin tốt luôn khó đối với người mới. Vì vậy, dưới đây là một số cách đa dạng hóa danh mục trong thị trường crypto mà mình tổng hợp từ những nhà đầu tư trong cộng đồng:

Phân bổ vốn cho những đồng coin có vốn hoá cao và đồng coin vốn hóa thấp: Những đồng coin có vốn hoá cao như Bitcoin, Ethereum… có tính an toàn trong thị trường crypto. Ngược lại, những đồng coin có vốn hóa thấp mang lại lợi nhuận tốt nhưng rủi ro cao. Vì vậy, việc phân bổ vốn tốt giữa những đồng coin đa dạng về vốn hoá có thể giúp ích cho nhà đầu tư.

Đầu tư theo whitepaper và tokenomics: Nhà đầu tư nên chú ý tới whitepaper của dự án và tokenomics, thông thường những dự án có tiềm năng trong tương lai luôn có whitepaper chỉn chu, tokenomics phù hợp với người dùng thực. Ngoài ra, có những nhà đầu tư chỉ tập trung đầu tư vào những dự án có mô hình giảm phát như Bitcoin, Binance Coin…

Stablecoin: Là một tài sản được thiết kế để ổn định trong thị trường crypto, chúng giúp nhà đầu tư tránh được những biến động giá. Một số người cho rằng , ở tất cả mọi thời điểm của crypto như thị trường gấu (bear market), sideway hay thị trường bò (bull market)... stablecoin là một điều thiết yếu trong danh mục để hạn chế các rủi ro.

Ngoài ra, hai chu kỳ bull market và bear market cũng có những hình thức xây dựng danh mục khác nhau. Thông thường, tại bull market, thị trường crypto có xu hướng tăng mạnh trong một khoảng thời gian, đi kèm cùng với tâm lý tích cực của các nhà đầu tư.

Người dùng hãy tưởng tượng các đồng coin chỉ cần 2 ngày hoặc ít hơn là có thể tăng 40% giá trị, thậm chí có những đồng coin chỉ cần vài ngày đều nhân 10, nhân 100 tài sản cho các nhà đầu tư.

Vì vậy ở chu kì bull run, danh mục đầu tư của đa phần nhà đầu tư đều khá đa dạng nhằm mục đích tối đa hoá lợi nhuận, gia tăng vị thế, khi đa phần tất cả đồng coin có xu hướng tăng.

Đối với bear market, thị trường crypto trong giai đoạn xấu, đa số tài sản có xu hướng giảm mạnh, trái ngược hoàn toàn với bull market. Năm 2017, thị trường crypto chứng kiến đợt bear market khi Bitcoin rơi từ 20,000 USD xuống 6,000 USD chỉ trong vòng hai tháng.

Thông thường, nhà đầu tư thường nhắm đến việc mua và tích lũy tài sản khi thị trường trong giai đoạn bear market, chờ đợi kì bull run tiếp theo. Tâm lý của nhà đầu tư ở thời điểm này tương đối tiêu cực, họ bán tháo tài sản khiến hàng loạt altcoin giảm, vì vậy việc “bắt đáy” tại bear market cũng có phần khó khăn.

Danh mục đầu tư của đa phần mọi người có xu hướng tích lũy những đồng coin có vốn hóa lớn như Bitcoin, Ethereum… và nắm giữ stablecoin để nắm bắt kịp thời các xu hướng (trend) nhỏ lẻ trong chu kỳ giảm giá.

Đọc thêm: 3 bước thiết kế danh mục đầu tư crypto.

Tìm xu hướng đầu tư crypto phù hợp với bản thân

Crypto và blockchain tương đối xa lạ và nhiều thứ công nghệ mới cho đại đa số người dùng, từ đó việc tham gia đầu tư trong thị trường không chỉ dừng ở việc mua thấp, bán cao mà còn có nhiều phương thức tiếp cận đầu tư khác nhau, với nhiều mô hình độc đáo. Vì vậy, người mới tham gia thị trường nên tìm hiểu những cách đầu tư khác để phù hợp với khẩu vị của bản thân.

Airdrop

Ban đầu có người nghĩ rằng airdrop không đem lại quá nhiều lợi nhuận (vì vốn bỏ ra ít hoặc không có), nhưng số tiền một người nhận từ một dự án có thể lên tới 3,000-5,000 USD, thậm chí có thể kiếm được 50,000 USD từ một dự án. Nhiều người còn xem rằng airdrop thực sự là một nghề nghiệp kiếm tiền trong crypto.

Nhưng cơ hội kiếm tiền “rủi ro thấp, lợi nhuận cao", vậy nhược điểm của airdrop nằm ở đâu?

Rủi ro đầu tiên của airdrop là yêu cầu sự kiên nhẫn và quyết tâm đến từ người tham gia dự án, người dùng sẽ không biết được thời điểm nào dự án “cho” token. Ví dụ, Arbitrum - dự án airdrop ít nhất 1,000 USD/ một người, ra mắt vào tháng 9/2021, nhưng đến tháng 3/2023, Arbitrum mới tiến hành airdrop cho người dùng (họ phải trải nghiệm dự án gần 2 năm).

Nhược điểm thứ hai là người tham gia trải nghiệm dự án cần có kiến thức tốt và giữ vững tâm lý khách quan trong thị trường crypto. Từ đó, hạn chế những rủi ro và cạm bẫy của hình thức airdrop.

Đầu tư NFT

NFT được gắn liền với một loại tài sản kỹ thuật số như vật phẩm game, hình ảnh đại diện hoặc đại diện cho một tài sản đời thực như hình ảnh, âm nhạc, bất động sản… Do đó, đây được coi là loại token sở hữu tính độc nhất và tách biệt trên thị trường crypto.

Điểm khác biệt của thị trường NFT so với thị trường crypto thông thường gồm:

Cộng đồng: Khi bạn mua một NFT, đồng nghĩa với việc bạn trở thành một thành viên trong cộng đồng dự án. Ví dụ, bạn bỏ ra 3 ETH để mua một NFT Azuki, thì bạn có thể tham gia các sự kiện nội bộ Azuki và có cơ hội tiếp xúc với nhiều nhà đầu tư khác. Mặc dù đây có thể là một giá trị vô hình, cộng đồng của những bộ NFT lớn đều là những nhà đầu có nhiều năm kinh nghiệm. Vì vậy, việc được tiếp xúc cũng là nguyên nhân khiến nhiều người đầu tư NFT.

Tính ứng dụng: NFT có tính ứng dụng cao khi chúng có thể được dùng để làm vật phẩm game, ảnh đại diện… Ví dụ, bạn mua Azuki, bạn sẽ đặc quyền tham gia những game thuộc hệ sinh thái Azuki và phần thưởng chơi game là những token hoặc NFT khác. Ngoài ra, NFT còn có tính sưu tầm khiến nhiều nhà đầu tư sẵn sàng bỏ ra số tiền lớn để sở hữu, tương tự như việc sưu tầm tem (tem càng hiếm, giá càng cao).

Bên cạnh đó, thị trường NFT cũng có tính tương đồng với thị trường crypto, khi có độ biến động cao, tiềm năng tăng trưởng tốt và phụ thuộc vào chu kỳ chung của thị trường crypto (crypto tăng, NFT sẽ tăng theo).

Tuy nhiên, thị trường NFT vẫn có nhược điểm khi thanh khoản còn khá thấp, khối lượng giao dịch rất nhỏ nếu so với thị trường crypto, dẫn đến việc mua bán của bạn có thể mất thời gian.

Đọc thêm: Các tiêu chí và đánh giá dự án NFT.

Vốn hoá của 4 dự án top đầu NFT thậm chí chưa đạt mức 800 triệu USD. So với thị trường crypto, vốn hoá của những dự án này chỉ bằng top 50.

Hold/Trade

Cuối cùng là hình thức mua thấp, bán cao - Hold/Trade. Điểm nhận biết của Hold/Trade đó là sự quan tâm tới biểu đồ giá, xu hướng của thị trường, từ đó nắm bắt được điểm mua vào và bán ra.

Do cách thức đầu tư tương tự ở những thị trường khác, nhà đầu tư có thể áp dụng phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật để tìm kiếm lợi nhuận. Tuy nhiên, thị trường crypto là nơi biến động cao, việc người mới chưa kiểm soát được cảm xúc cũng như thiếu đi kiến thức có thể khiến họ phải “trả giá".

Ngoài ra, vẫn còn một số hình thức đầu tư trong crypto như đào coin, chạy node… hay gần đây là xu hướng “nuôi bot copytrade”, với việc tạo ra những con bot và duy trì khoảng 1 USD/ngày. Sau đó, kêu gọi người dùng copy trade theo bot và nhận hoa hồng. Thông thường, hình thức này chỉ phổ biến ở một số sàn giao dịch tập trung như OKX, Bybit…

Một số câu hỏi khi đầu tư crypto

Đầu tư crypto cần bao nhiêu tiền?

Người dùng có thể tham gia thị trường crypto với vốn 0 đồng thông qua airdrop, trải nghiệm dự án. Sau đó, bạn có thể phân bổ vốn để đầu tư cũng như tiếp tục hành trình airdrop. Mặc dù đây chỉ là ý kiến cá nhân, bản thân mình từng tham gia crypto với số vốn 0 đồng.

Có hình thức nào để đảm bảo an toàn khi đầu tư coin không?

Người dùng sử dụng ví tiền điện tử Web3 để tham gia DeFi luôn có những rủi ro như dusting attack, phishing scam, keylogger… Vì vậy, ngoài việc quét virus định kỳ hoặc revoke contract mỗi khi giao dịch, người dùng có thể sử dụng Zen Card để nâng cao tính bảo mật của ví.

Sơ lược về Zen Card, đây là sản phẩm có những ưu điểm kết hợp giữa ví lạnh và ví nóng, cho phép người dùng tự do, thoải mái tương tác với các dApp, đồng thời nâng cao tính bảo mật như ví lạnh. Zen Card tự động revoke khi hoàn thành giao dịch và mã hóa private key của ví thành hai phần riêng riêng biệt, khiến private key khó bị lộ bởi virus.

Đọc thêm: Top 4 cách lưu trữ tài sản crypto cho người mới.

Crypto có thể được coi là tài sản dài hạn không?

Dưới góc nhìn cá nhân, đầu tư crypto mang xu hướng dài hạn bởi crypto đang dần được nhiều người và quốc gia công nhận (Nhật Bản, El Salvador…).

Theo Chainalysis, các nước có thu nhập trung bình thấp (LMI)* có nhu cầu sử dụng crypto cao. Không những vậy, việc các tập đoàn, doanh nghiệp lớn như BlackRock, Fidelity… tiến vào crypto sẽ khiến cho tiền mã hoá sớm được chấp nhận rộng rãi. Vì vậy, việc đầu tư crypto từ sớm có thể khiến bạn có lợi ích hơn so với người tới sau.

LMI là những đất nước đang phát triển, thu nhập chưa đủ cao, nhưng dân số đông (chiếm khoảng 40% dân số thế giới). Theo bài nghiên cứu “The Past, Present, and Future of Economic Growth”, cho rằng LMI đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế của thế giới. Vì vậy, LMI càng chấp nhận tiền mã hoá, thị trường crypto càng phát triển mạnh.

Tìm hiểu thêm: Vì sao ponzi “dễ” xảy ra trong thị trường crypto?